'Rechters zijn niet blij met deze wet'

Legiolease- zaak vuurdoop voor nieuwe wet afhandelen collectieve schades

De afwikkeling van de Legiolease-affaire is voor velen niet goed genoeg. Dus moest een congrescentrum worden afgehuurd voor alle gedupeerden die de rechter de vraag voorlegden of de schikking redelijk.

Door onze redacteur
ELSJE JORRITSMA

ROTTERDAM,19 MEI. Het is even wennen.Een rechtszaak die niet in de rechtszaal, maar in een Amsterdams congrescentrum wordt gehouden. Dat is nodig om ruimte te maken voor de honderden gedupeerde Legiolease-beleggers.
Nog meer wennen is het aantal gevallen waar het over gaat. Een ongekende 350.000 zaken vallen onder de schikking tussen Dexia bank en twee groepen beleggers waar het Amsterdamse hof over moet beslissen. Dat is een fundamentele afwijking van het uitgangspunt dat de rechter alleen over individuele gevallen oordeelt en het rechtstreekse gevolg van een nieuwe wet die sinds vorig jaar van kracht is:de Wet collectieve afwikkeling massaschades.
De Legiolease-zaak is door zijn omvang in veel opzichten de vuurdoop voor deze wet, die het rechtssysteem moet aanpassen aan grote, collectieve zaken.Inzet is de bewering van honderdduizenden Legiolease-beleggers dat zij onjuist zijn voorgelicht en daarom hun schuld aan Dexia niet hoeven af te lossen. Die schuld is ontstaan omdat zij in de beurshausse eind jaren negentig aandelen kochten met geleend geld. Na de koersval in 2001 waren zij vaak niet alleen hun inzet kwijt, maar bleven ook met restschulden zitten. Schulden aan Dexla, dat Legiolease van Aegon had gekocht. Toen Dexia de schulden ging invorderen, kwam er naast een golf van individuele rechtszaken ook collectief verzet van de beleggers, met als belangrijkste vertegenwoordigers Leaseverlies (100.000 beleggers) en Eegalease (20.000 beleggers).
Dexla heeft de zaak vorig jaar met deze twee stichtingen, de Consumentenbond en de Vereniging van Effectenbezitters, geschikt voor een bedrag van rond de 1 miljard euro, onder leiding van oud-president van de Nederlandse en Europese Centrale Bank Wim Duisenberg. Maar daarmee moet de zaak ook af zijn, vindt Dexia, dat niet jarenlang geconfronteerd wil blijven met individuele rechtszaken en claims van partijen die de schikking te laag vinden. En daar is de nieuwe Wet afwikkeling massaschade nu precies voor bedoeld.
Kern van de wet is dat de rechter in gevallen van massale schade een schikking over de schadevergoeding tussen de veroorzaker en slachtofferorganisaties van toepassing kan verklaren op alle slachtoffers. Voordeel voor schadeveroorzakers -en rechterlijke macht -is dat zij niet in grote aantallen rechtszaken worden betrokken en snel zekerheid krijgen over hun financiële verplichtingen.

NIEUWS ANALYSE

Verschil met de bekende Amerikaanse class action is dat daarin de schadeveroorzaker tegen zijn zin kan worden veroordeeld.
De slachtoffers krijgen door de rechterlijke uitspraak automatisch recht op de overeengekomen schadevergoeding. Maar ze verliezen de mogelijkheid zelf een aanvullende vergoeding te vorderen.
Er zijn natuurlijk altijd slachtoffers die vinden dat de schikking in hun specifieke geval niet goed genoeg is. En daar ging het deze week over op de zitting. De ontevreden slachtoffers stellen dat de schikking niet redelijk is,en dat het gerechtshof die niet verbindend mag verklaren.
Aan de raadsheren nu de schone taak om te bepalen of de schikking-kwijtschelding van tweederde van de restschuld -'redelijk' is.
Dat is geen eenvoudige taak, zegt Nick Huls, rechtssocioloog aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. "Vooral omdat Nederlandse rechters zó gewend zijn individuele gevallen te beoordelen. Zij waren ook niet blij met deze wet, omdat ze daarmee in feite een politieke rol krijgen." Er zijn vele verschillende soorten contracten, en de tientallen rechterlijke uitspraken die al gewezen zijn in Legioleasezaken lopen sterk uiteen. Volgens Huls zijn er ook beleggers die mogelijk inderdaad recht hebben op een betere schikking, omdat ze niet onder het effectenrecht maar de regeling voor consumentenkrediet vallen. Die kunnen zelfs hun inleg terugkrijgen, meent hij.
Zo diep zal de rechter vermoedelijk niet op de zaak Ingaan. Maar het is niet uitgesloten dat bij massaal verzet van beleggers, de rechter oordeelt dat het resultaat kennelijk niet redelijk is.
De twee beleggersclubs die de schikking afsloten vertegenwoordigen ten slotte 'slechts' 100.000 van de bijna 400.000 beleggers. Het schikkingsresultaat dat er nu ligt is een gentleman's agreement tussen Duisenberg en de 'nette advocaten' van de twee grootste clubs.
De ontevreden schadelijders kunnen natuurlijk altijd hun geluk bulten de schikking om beproeven. Zij hebben het recht zich daaraan te onttrekken, via een eenvoudig briefje aan de rechter, en zelf te gaan procederen. Dat is niet zonder risico, omdat Dexia in de schikking geen aansprakelijkheid heeft erkend en nog steeds harde juridische verweren kan voeren.
De schuldeiser kan dan met lege handen komen te staan.
Bovendien bestaat de kans dat ze in hun individuele zaak feitelijk aan de schikking gehouden worden, omdat lagere rechters die als uitgangspunt zullen nemen. Het slachtoffer moet dan aantonen slechter af te zijn dan het 'gemiddelde' slachtoffer. De nasleep van deze zaak is ook daarom van groot belang voor de toekomst van collectieve acties In Nederland. Want hoe meer rechters geneigd zullen zijn zich te richten naar een eerder vastgestelde schikking, hoe kleiner het animo zal zijn van slachtoffers of hun juridisch adviseurs om zich daaraan te onttrekken.