 |
| Gepubliceerd op donderdag 14 juli 2005 |
|
Ingegeven door de hausse op de aandelenmarkt in de tweede helft van de jaren negentig zijn een aantal verzekeraars er toe over gegaan zogenaamde aandelenleaseconstructies aan het publiek aan te bieden. In essentie bestond deze constructie (of een onderdeel daarvan) hieruit dat de consument geld leende van de verzekeraar die daarvan aandelen kocht. De waardestijging van de aandelen zou genoeg moeten zijn om aan het einde van de rit het geleende bedrag (plus rente) af te lossen en nog een mooi bedrag over te houden. Deze producten werden aan een algemeen publiek aangeboden, onder meer via brochures en ander foldermateriaal en telefonisch, via call centres.
Waarschuwen
Eén van de zwaarstwegende argumenten
die Dexia wordt tegen gehouden is dat zij in het foldermateriaal niet,
althans onvoldoende, waarschuwen voor de mogelijkheid van een verlies. Ook
overigens zou Dexia onvoldoende voorlichting hebben gegeven; het bedrijf
maakte onvoldoende duidelijk dat er naast de mogelijkheid van winst, bij
een dalende aandelenmarkt ook een verlies kon ontstaan waardoor de
consument met een restschuld zou blijven zitten. Dexia, en ook andere
verzekeraars, zijn daarmee in hun zorgplicht tegen de consument tekort
geschoten.
Banken
Ook banken zijn rond de eeuwwisseling
actief geweest in de verkoop van zogenaamde aandelenlease producten. Soms
als al dan niet partijdige intermediaire en soms als 'eigen aanbieder'.
Als intermediair was de constructie meestal zo dat de bank geld leende aan
één van haar relaties en deze vervolgens adviseerde (een gedeelte van) dit
geld aan te wenden voor de koop van een zogenaamde aandelenlease
overeenkomst bij één van de bekende verzekeraars. Als 'eigen aanbieder'
ging de bank ertoe over om alles in eigen hand te houden: zij leende het
geld en kocht en beheerde zelf namens de klant de aandelen. Meestal was de
aankoop van een lijfrente met fiscaal voordeel onderdeel van de
constructie.
Persoonlijke brief
Waar de verzekeraars het
algemeen publiek benaderden en dus wervelende brochures nodig hadden,
hadden de banken dit niet, Zij benaderden immers hun eigen, bekende
relaties. Daarvoor was geen uitbundige folder nodig maar volstond een min
of meer persoonlijke brief. Uiteraard werd de constructie uitgelegd; deze
was vanwege de bijbehorende lijfrente-overeenkomst behoorlijk
gecompliceerd en ondoorzichtig.
Verder voorzag de brief in uitgebreide berekeningen en prognoses met 12, 13 en 14% rendement, die en passant ook nog conservatief genoemd werden. Het eindbedrag was uiteraard een prognose want men kon niet voorspellen hoeveel er verdiend werd, in ieder geval veel en genoeg!
Klantprofiel
In dergelijke brieven paste het
blijkbaar niet om te waarschuwen tegen de gevaren van de constructie:
meestal gebeurde dat dan ook niet. Ook blijkt niet dat de banken een
zorgvuldig profiel van hun potentiële klanten maakten. Het lijkt welhaast
dat voor de banken veel meer de bestendige relatie met de klant van belang
was om op eigen initiatief een product aan te bieden dan het belang van de
relatie of zijn verzoek voor een dergelijk product.
Als het de verzekeraars verweten kan worden dat zij onvoldoende gewaarschuwd hebben voor de gevaren van beleggen in aandelen met geleend geld, dan lijkt het welhaast dat dit voor de banken helemaal geldt: er zijn gevallen bekend waar zij hun relaties helemaal niet hebben gewaarschuwd en waar van een ernstig tekort in de zorgplicht nauwelijks discussie kan bestaan. Deze banken hebben van geen enkele zorgplicht blijk gegeven!
In de vele berichtgeving van de afgelopen jaren komt de rol van de banken maar zeer spaarzaam naar voren. Op zich zelf is dit logisch want gemeten in geld en aantallen gedupeerden zijn de verzekeraars veruit het belangrijkste. Maar voor diegene die gedupeerd zijn door of via hun bank lijkt het dat er genoeg redenen zijn om niet stil te zitten maar te protesteren tegen de handelswijze van de bank teneinde op zijn minst de restschuld te verlagen dan wel te kwijt gescholden te krijgen.
Dit artikel is geschreven door mr. Bob den Boer. Hij is aangesloten
bij het juristennetwerk XS2Justice.
De Voorzitter van PAL heeft onderstaande reactie gegeven welke door de redactie van XS2Justice ook online is geplaatst.
Lezersreacties Ik wil graag reageren op het artikel van Bob den Boer genaamd: De verborgen
aandelenlease zaken.
Allereerst zou ik graag even vertellen wie ik/ wij zijn.
Ik ben voorzitter van de Stichting Platform Aandelen Lease (PAL). PAL is een
belangenbehartiger en informatie centrum voor aandelenlease gedupeerden ongeacht
de aanbieder.
Onze website www.platformaandelenlease.nl is de grootste database op het
gebied van aandelenlease en we zijn een vraagbaak voor de aandelenlease
gedupeerden.
Wij onderhouden goede contacten met de media, politiek, advocatenkantoren
(ruim 70) en overheidsinstellingen als de Raden voor de Rechtsbijstand en de
Bureaus voor Rechtshulp (Juridisch Loket).
Wij zijn een onafhankelijke stichting, zonder commerciële doeleinden.
Iedereen kan zich bij ons aansluiten, wij vragen geen contributie. De stichting
bestaat uit vrijwilligers die zelf ook gedupeerd zijn.
De aandelenlease affaire heeft veel los gemaakt op alle niveaus in onze
samenleving. Het artikel van Bob den Boer is een van de voorbeelden hiervan.
Ik wil graag een aanvulling geven op zijn artikel, zie bijlage.
Het is een grote puzzel waarin de stukjes heel moeilijk te plaatsen zijn.
Is dit eenmaal gebeurt dan levert het een verbijsterend schouwspel op.
Aandelenlease: de wanhoop van bank, volk en overheid Na het grote succes van Aegon (Legio Lease en Bank Labouchere) volgden andere
banken met soortgelijke producten . Maar mét de eindafrekening kwamen ook de deceptie, het ongeloof, de wanhoop.
Inleg bleek een torenhoge rente te zijn van een lening, waarmee gespeculeerd
werd. Het resultaat: een grote, vaak onbetaalbare restschuld door het instorten
van de aandelenmarkt.
Het woord sparen was als sneeuw voor de zon verdwenen, net als het geld.
Dexia, inmiddels eigenaar van Legio Lease en Bank Labouchere, sloeg genadeloos
toe. Niet betalen betekende voor de gedupeerde een regelrechte hel aan
dreigbrieven en -telefoontjes, BKR registratie, incasso bureaus en
dagvaardingen. Stond de bank dan in haar recht en had zij zich aan de bestaande
regelgeving gehouden?
Nee. Aegon, Bank Labouchere en Dexia beschikten ten tijde van de verkoop van
de contracten niet over de vereiste vergunning om dit soort contracten te
verkopen en hadden zich niet aan de Wck (Wet consumentenkrediet) gehouden. In de contracten wordt gesproken over de aankoop van aandelen, in de praktijk
werden er geen aandelen gekocht, maar werd er gemanipuleerd met het geld van de
deelnemers. Er werd dividend uitgekeerd, maar er waren geen aandelen gekocht.
Wat werd er dan uitgekeerd en is er hierdoor ongewild en onbewust massaal
gefraudeerd bij de belastingaangiftes van de afgelopen jaren?
Het woord FRAUDE en STRAFBAAR komen hier met hoofdletters om de hoek
kijken. U mocht wel gek zijn als u niet meedeed, nee hoor, alleen als de derde
wereldoorlog uitbreekt komt uw geld in gevaar en u krijgt gegarandeerd uw inleg
terug. Gelukkig bestaat er ook zoiets als recht in Nederland. Duizenden gedupeerden
zijn gaan procederen om het oordeel van de rechter te vragen. Vanaf november
2004 verliest Dexia bijna alle rechtszaken en gerechtigheid lijkt te
overwinnen. Waarom zei de minister dit stellig en meerdere keren? Waarom voelde Dexia zich dan bedreigd? Dit was een verloren strijd, omdat hun advocaten niet bepaald beslagen ten
ijs kwamen. Van alle mogelijkheden die er lagen (en die er nog steeds liggen) om
het Dexia behoorlijk moeilijk te maken, beperkten zij zich uitsluitend tot één
stokpaardje; misleiding.
In 2004 werd een gevoelige nederlaag geleden en Dexia werd door de rechter in
het gelijk gesteld. Er kwam geen gedupeerde aan te pas, er werd voor en over de gedupeerden
geoordeeld en de stichting Leaseverlies en de Consumentenbond leek een groot
gezichtsverlies te worden bespaard. Sommigen noemen dit een democratische besluitvorming, anderen spreken van
dictatuur en rechtsweigering. Door deze aandelenlease affaire blijkt Nederland toch niet die democratie te
zijn waar velen in geloofden. Met vriendelijke groet,
Piet Koremans
Beste
redactie,
Honderdduizenden
gedupeerden, miljarden euro’s schade, fraude door banken, grote imagoschade aan
de banken, honderden rechtszaken, Dexia Bank trekt zich terug uit Nederland en
de overheid wil het liefst alles in de doofpot stoppen.
Als een orkaan
buldert het aandelenlease schandaal de afgelopen jaren door Nederland en deze is
nog lang niet uitgeraasd.
De bank
Aegon kreeg in 1998 het groene licht
om op grote schaal aandelenlease producten te gaan verkopen. Doelgroep; de
gewone mensen met een inkomen van onder modaal tot ruim modaal. Mensen met een
uitkering, WW, AOW, WAO,WaOjong. Zij wilden allemaal sparen: Ouderen voor hun
oude dag, jongeren voor een goede start in de maatschappij, ouders voor de
studie van hun kinderen, alleenstaanden voor een iets beter levensniveau.
Het
klonk allemaal zo mooi; Spaarbeleg, Spaar select, Spaarleasen, Allround
Sparen.
Er werd gesproken over inleg en garanties.
Iedereen leek in de wolken.
De
contracten blijken huurkoopcontracten; daarvoor dienen beide partners te
tekenen. Bij ruim 50.000 contracten van Aegon/Dexia ontbreekt deze handtekening.
Hoe moeten de banken zich hier nog uit redden?
Het volk
In
het begin was er ongeloof, verbijstering en wanhoop, later sloeg de woede toe.
Iemand van in de zeventig een twintig jaar durend contract verkopen? Iemand met
een uitkering 20 contracten verkopen? Alleenstaanden met een minimum inkomen 27
contracten verkopen? Minderjarigen contracten verkopen zonder handtekening van
de ouders?
Schaamteloos, zonder enig blijk van normen en waarden,
zwakzinnigen laten tekenen? Werklozen werden van de straat gehaald om de call
centers te bemannen; opdracht: zo veel mogelijk contracten verkopen en vooral
niet vertellen wat er echt werd verkocht. Met postzakken vol werden de lijsten
met telefoonnummers binnengebracht en vervolgens was het de kunst om zoveel
mogelijk mensen om te praten en te proberen de hoogste dagscore te
halen.
Tussenpersonen, zoals van Spaar Select, met strakke pakken en gladde
praatjes kwamen bij de mensen thuis en vertelden de mooiste verhalen.
Tussen de 600.000 en 700.000 mensen hebben contracten afgesloten.
Er is een schadebedrag mee gemoeid van tussen de 5 en 10 miljard euro. Met
desastreuze gevolgen: Huwelijken gingen kapot, mensen leden aan slapeloze
nachten, konden niet ophouden met huilen, dachten alleen maar aan de ellende en
de stress, raakten overspannen en konden niet meer werken. Nu nog. Een goede
toekomst is voor velen verleden tijd.
…Totdat de overheid ingrijpt.
De overheid
Hoe kon het
gebeuren dat de banken deze producten konden verkopen zonder dat de overheid
ingreep en dit verbood?
Hoe kon het zijn dat in alle Europese landen deze
producten verboden waren, maar niet in Nederland?
Aegon had een seintje nodig
van de overheid om aandelenlease contracten grootschalig te gaan verkopen.
Minister Zalm gaf dat seintje, door in 1998 te verklaren dat de Wck niet van
toepassing was op aandelenlease contracten.
Deze mening wordt heden ten dage
nog steeds uitgesproken door minister Zalm.
In het laatste kamerdebat over
aandelenlease in april 2005 gaf hij meerdere keren aan, dat hij vond dat de Wck
niet van toepassing is op aandelenlease.
Vertegenwoordigers
van Dexia waren ook bij dit kamerdebat aanwezig. Dexia had gedreigd met een
rechtszaak tegen de staat als de regering er anders over zou gaan denken. Zij
hadden immers zelf van minister Zalm het groene licht gekregen om deze producten
te verkopen?
Tijdens de rechtszaken waren de
rechters in Nederland van mening dat de Wck wél van toepassing was op
aandelenlease producten en omdat Dexia niet over deze vergunning beschikte,
kreeg zij veroordeling na veroordeling.
Welke belangen diende minister Zalm
om te beweren dat Wck niet van toepassing was op aandelenlease en hoe kon hij
zich hieruit redden?
Door het verliezen van de rechtszaken dreigde er een
catastrofe te ontstaan voor Dexia waarbij ook Aegon en de hele bankwereld
betrokken leek te raken.
De Nederlandsche Bank kondigde een
bemiddelingspoging aan met de heer Wim Duisenberg als bemiddelaar.
De
gedupeerden zaten hier niet op te wachten, zij waren immers aan de winnende
hand.
Het was natuurlijk ook niet de bedoeling dat gedupeerden mee zouden
praten over een schikking en zo geschiedde.
De stichting Leaseverlies, de
Consumentenbond en VEB waren gewikkeld in een langdurige rechtszaak tegen
Dexia.
Namens ongeveer 100.000 gedupeerden waren zij aan het procederen bij
de rechtbank in Amsterdam.
Ook in hoger beroep zag de zaak er slecht uit. Hoe zou de
stichting Leaseverlies zich hieruit redden?
Hulp kwam van de kant van de
overheid. De stichting Leaseverlies werd de enige gesprekspartner tijdens de
onderhandelingen met Dexia. De deal was al gauw gesloten; andere belangen
prevaleerden boven de belangen van de aandelenlease gedupeerden.
In plaats van de grootste financiële
rechtszaak ooit te verliezen, werden zij de grote overwinnaars in een bereikte
schikking met Dexia.
Triomfantelijk werd het aangekondigd en iedereen werd
geadviseerd om de bereikte schikking te accepteren.
Na een eenzijdige
stemmingsronde, waarin werd beloofd dat de betaalde contributie zou worden
terugbetaald als een meerderheid vóór de schikking zou stemmen, werd medegedeeld
dat een meerderheid voor de schikking was en de rechtszaak werd snel
ingetrokken.
Inmiddels werden door de rechtbanken alle lopende
rechtszaken éénzijdig stilgelegd om zo de nog procederende gedupeerden onder
druk te zetten hun zaak in te trekken en akkoord te gaan met de schikking.
Minister Donner en de Raad voor de Rechtspraak hebben hier een duistere rol in
gespeeld.
Hoe de gedupeerden hierover denken, mag voor
eenieder duidelijk zijn, maar zij krijgen geen recht van spreken.
Hen wordt
het recht om hun gelijk te halen ontnomen en er wordt van bovenaf opgelegd wat
zij moeten doen en vooral…moeten laten. Dexia probeert zelfs via de rechter de
nieuwe Wet Collectieve Afwikkeling Massaschade, die op 1 augustus in werking zal
treden, voor dit aandelenlease drama van toepassing te laten zijn en de
opgedrongen schikking voor alle gedupeerden bindend te laten
verklaren.
Het is duidelijk dat de overheid en de banken maar één ding
voor ogen hebben; deze smerige zaak zo snel mogelijk in de doofpot te laten
verdwijnen. Dat honderdduizenden gedupeerden hier het slachtoffer van worden,
schijnt deze heren niet te deren. Zij hebben geen slapeloze nachten.
Waarden en normen hebben opeens een andere
betekenis gekregen.
Stichting Platform Aandelen Lease
www.platformaandelenlease.nl