‘We zijn zó verschrikkelijk in de maling genomen...!'

Door Peter van Eijk, Dagblad Rijn en Gouwe

Alphen, 13 december 2003

Torenhoge schulden door aandelenlease.

Als er twee mensen zijn die heel goed weten hoe het is om de broekriem aan te halen, dan zijn het wel Hans en Elly Scholten (*) uit Alphen. Allebei hebben ze hun baan verloren, hun schulden zijn torenhoog en worden bovendien elke maand hoger. Ze kunnen geen kant meer op. Oorzaak: aandelenlease. Ze lieten zich drie jaar geleden in een prachtig lijkende constructie van Spaar Select en Dexia Bank praten. Ze hoefden er alleen maar een tweede hypotheek voor te nemen. Door de rendementen van aandelen zouden ze al na vijf jaar een vermogen van 391.000 gulden hebben opgebouwd. Door de kelderende aandelen is dat echter heel anders gelopen. Hun tweede hypotheek van 88.000 euro is verdwenen als sneeuw voor de zon. De aandelen kunnen worden verkocht, maar dan moeten de Scholtens wel even 93.000 euro bijpassen. Wat hen rest is de twijfelachtige eer tot de vijf grootste slachtoffers van aandelenlease te behoren. Ze vertellen hun verhaal als waarschuwing voor anderen.

 

ALPHEN - Hun kerstdiner zal dit jaar karig zijn. Vorig jaar konden ze zich ook al geen extra's veroorloven met de feestdagen. ,,Het is dat onze dochter en schoonzoon nog een lekkere maaltijd voor ons kookten, anders was het dagelijkse kost geweest'', zegt Elly Scholten (56), in een hoekje van de bank. Financiële zorgen hebben hun sporen bij haar nagelaten. Ze is op van de zenuwen, beweegt voortdurend haar handen en vecht bij iedere vraag tegen de tranen. Al een tijdje slikt ze slaapmiddelen en ze heeft hartritmestoornissen. Haar man Hans (55) zit ineengedoken, bijna versuft aan het andere einde van de bank. ,,Je leert er op den duur wel een beetje mee leven. Maar altijd hangt dat enorme bedrag boven je hoofd en dat sloopt je'', zegt hij. En omdat ze de betalingen aan Dexia Bank hebben gestopt, loopt de schuld razendsnel op.

 

Een sociaal leven hebben ze nauwelijks meer. Ze zijn actief in de buurtvereniging en dat geeft nog wat afleiding. ,,Maar een rondje geven zit er nu even niet in. We hebben gewoon het geld niet meer'', zegt Hans.

 

Ze hebben een leuk ingericht appartement in een Alphense nieuwbouwwijk. Een huis met overwaarde, want het zal bij verkoop meer opbrengen dan de Scholtens ervoor hebben betaald. En in die overwaarde schuilt hun ongeluk.

 

In juni 2000 ging rond etenstijd de telefoon. Een medewerker van Spaar Select stelde zich voor en vroeg of hij een paar vragen mocht stellen. ,,Hij vroeg ons of wij een eigen huis bezitten waar een overwaarde op rust. Want die overwaarde is een bezit dat niets oplevert, zei hij. Hij vroeg of er eens een adviseur van Spaar Select mocht langskomen om uit te leggen hoe wij onze overwaarde konden verdubbelen, of misschien wel meer'', zegt Hans. Het echtpaar had er wel oren naar. ,,Het leek ons aantrekkelijk en we dachten ook: een gesprek is vrijblijvend.''

 

Binnen een paar dagen werd de afspraak schriftelijk bevestigd met een juichende brief: ,,Ons motto is ‘Het geld ligt op straat, maar u moet het wel willen oprapen'. Daar kunnen wij u prima bij van dienst zijn. Wij zullen u laten zien dat het mogelijk is om al uw wensen te realiseren zonder dat het noodzakelijk is om er extra voor te sparen. Het blijkt gewoon een kwestie van een goed financieel plan te zijn.'' Al een dag later stond de adviseur op de stoep, ene Eric Joore. ,,Zijn advies was de maximale overwaarde te gebruiken, omdat het product volkomen veilig zou zijn.''

 

Het product Overwaarde Effect behelst niets anders dan het leasen van aandelen met een tweede hypotheek. Aandelen kopen dus, met geleend geld. Na verloop van tijd zouden de aandelen zoveel meer waard zijn dat niet alleen de tweede hypotheek in één klap kon worden afgelost, maar dat de Scholtens tevens een aardig kapitaaltje zouden hebben vergaard.

Deze constructie lijkt een beetje op de veel bekritiseerde ‘Winstverdriedubbelaar' van Legio Lease, dat regelmatig in consumentenprogramma's aan de kaak wordt gesteld. Dat klopt ook wel, want het inmiddels opgeheven Legio Lease is onderdeel van Dexia Bank Nederland, dat zelf weer de opvolger is van Bank Labouchère. Spaar Select treedt op als intermediair voor Dexia.

 

Hans en Elly Scholten waren enthousiast. Niet omdat ze van huis uit gokkers zijn of snel een dikke winst willen behalen, benadrukt Elly. ,,We hebben altijd netjes geleefd, nooit risico's genomen. Dit was de eerste keer.'' De Alphenaren wilden een leuk spaarcentje voor de oude dag. ,,We dachten aan wat vroeger stoppen met werken of zo.'' Dat laatste kwam wel uit, maar heel anders dan ze zich op dat moment hadden voorgesteld.

 

Ze lieten zich in hun naïviteit meeslepen door het betoog van Joore. Hun bedenkingen werden weggewimpeld met prachtige rendementen uit het verleden. ,,Op onze vraag wat er zou gebeuren als de beurs in elkaar zou klappen, antwoordde hij dat we in het slechtste geval quitte zouden spelen; geen winst, geen verlies, maar dan zou het wel héél slecht moeten gaan'', zegt Hans. Het geld van de tweede hypotheek werd in een ‘depot' gestopt, waaruit de rentelasten werden betaald voor de twee afgesloten leasecontracten. Het depot - dat in feite uit één beleggingsfonds met een hoog risico bestond - zou groeien door de rendementen van het fonds. Maar door de betalingen van de rente en de waardedaling van de aandelen is het depot nu al leeg. En dat terwijl de Scholtens was toegezegd dat het toereikend zou zijn om minimaal vijf jaar alle rentebedragen te betalen.

 

Beiden zeggen met grote stelligheid dat de adviseur nooit heeft uitgelegd dat ze met geleend geld zouden gaan beleggen en dat ze ook de risico's van koersverliezen zouden moeten dragen. ,,Er werd alleen gesproken over sparen, niet over lenen'', zegt Elly.

 

In de praktijk bleek echter dat ze niet alleen maar leenden, maar dat ze zelfs gingen ‘lenen om te lenen'. Er werd één keer belegd met de hypotheek en daarnaast werden nog twee leasecontracten (in feite leningen tegen 12 procent rente) afgesloten waarmee ook werd belegd. In totaal werd voor 240.000 euro aan geleend geld belegd, waarvan er ruim 88.000 euro in het beleggingsfonds werd gestopt.

 

Precies twee weken na het eerste gesprek meldde de adviseur zich per brief. De Scholtens zouden voor een bedrag van 3200 gulden per maand kunnen gaan leasen. ,,En dat was meer dan we verdienden'', zegt Hans Scholten. ,,Er is wel een inkomenstoets geweest, maar achteraf zeg ik dat dit nooit geaccepteerd had mogen worden.''

 

Aanvankelijk was er niets aan de hand, maar toen in 2001 de koersen begonnen te dalen dienden de problemen zich spoedig aan. Hans: ,,Het depot raakte leeg door het instorten van de beurs. We dachten dat op te lossen door ons spaargeld erin te stoppen, maar de koersen stegen niet.'' Elly vult aan: ,,Toen hebben we het een poosje heel slecht gehad. Ik had al geen werk meer en we hadden alleen maar geld om te eten en te drinken, verder niets.'' Tot overmaat van ramp raakte ook Hans door een reorganisatie bij zijn werkgever zijn baan kwijt. ,,Ik mocht nog net mijn 25-jarig jubileum vieren'', zegt hij bitter.

 

Uiteindelijk stopten de Scholtens de betalingen aan Dexia. ,,We moesten wel. Van twee ww-uitkeringen kun je dit niet betalen.'' Dexia was niet te vermurwen. De aanmaningen en dreigende brieven bleven elkaar opvolgen. ,,We hebben ze geschreven dat we van alles af wilden en dat zij wat ons betreft de aandelen konden houden. Maar daar zijn ze niet op ingegaan'', zegt Elly.

 

Wel bood Dexia aan de aandelen te verkopen, op voorwaarde dat de Scholtens het verlies zouden bijpassen. Dat zou een bedrag van 93.000 euro zijn geworden - samen met de tweede hypotheek zelfs een bedrag van 181.000 euro. Dan wordt de reeds betaalde en nog te betalen rente van de tweede hypotheek - niet aftrekbaar van de belasting - nog buiten beschouwing gelaten. En die rente loopt nog een jaar of 17 door.

 

,,Afgelopen september hadden we al een achterstand van 22.000 euro aan rente opgebouwd'', zegt Hans. ,,Dat Dexia niet wil reageren is niet realistisch. Ze kennen immers onze financiële situatie en ze weten dat er niets te halen valt.'' Al een tijdje is er geen post meer gekomen en die dreigende stilte knaagt aan de Alphenaren. ,,Dat raak je niet kwijt, daar ga je aan kapot. We proberen de hele zaak naast ons neer te leggen, maar dat gaat gewoon niet'', zegt Elly.

Het was ook heel moeilijk om familie en kennissen over de enorme financiële problemen te vertellen. ,,We durfden eerst niet, we schaamden ons heel erg. Maar op een gegeven moment moesten we er wel mee naar buiten komen. De mensen begonnen het te merken en dan kun je het maar beter uitleggen'', zegt Elly. Niet iedereen toont trouwens veel begrip voor hun situatie. ,,Er zijn zelfs nog mensen die zeggen: eigen schuld, dikke bult.''

 

Deze zomer kwamen ze in contact met de nieuwe stichting Leaseleed, die het heeft opgenomen voor de slachtoffers van Dexia/Spaar Select. De stichting wil gerechtigheid voor de naar schatting 4500 mensen die een aandelenlease-contract hebben gesloten, in samenhang met een hypothecaire geldlening. Deze stichting eist dat de financiële situatie van de gedupeerden wordt teruggebracht naar die van vóór de ondertekening van het contract. Een rechtszaak is in voorbereiding. Ongeveer 360 gezinnen hebben zich al bij de stichting aangesloten.

 

Hans en Elly Scholten behoren tot die 360. Zij klampen zich helemaal vast aan de strohalm die de stichting biedt. Inmiddels hebben ze in een bijeenkomst zo'n 140 lotgenoten leren kennen. ,,Dat was wel goed. Daar konden we allemaal onze frustraties kwijt. We stellen echt al onze hoop in deze stichting'', zegt Hans. Het bleek dat ze tot een groep van vijf gedupeerden behoren met de hoogste schuld aan Dexia. ,,En we zijn nog niet eens degenen met de hoogste maandelijkse verplichtingen. We hebben iemand ontmoet die 4000 euro in de maand moet betalen'', zegt Hans.

 

Elly en hij hebben een groeiende hoop dat de rechtszaak die de stichting gaat aanspannen ook hen succes brengt. Maar in hun achterhoofd houden ze er altijd rekening mee dat de stichting in het ongelijk wordt gesteld. ,,In dat geval zijn we ons huis ook nog kwijt waar we jaren voor hebben gewerkt, en dat is erg zuur. Dan blijft er niet veel meer over, en zullen we helemaal opnieuw moeten beginnen. Nee, daar zitten we niet op te wachten, maar we kunnen dan in ieder geval zeggen dat we die verschrikkelijke druk kwijt zijn'', zegt hij.

 

De wrok die de Scholtens koesteren tegen de gladde verkopers van Spaar Select zullen ze nooit meer kwijt raken. ,,Een paar hebben er gewetensnood gekregen en hebben naar buiten gebracht dat de verkopers erop worden getraind om mensen zoals wij te misleiden. Ik snap niet dat iemand daarmee kan leven, als hij ziet wat hij heeft aangericht. Want echt, we zijn zo verschrikkelijk in de maling genomen.''

 

(*) Namen zijn gefingeerd, op verzoek van betrokkenen.

 Copyright © Rijn en Gouwe