Alphen, 13 december 2003
Als er twee mensen zijn die heel
goed weten hoe het is om de broekriem aan te halen, dan zijn het wel Hans en
Elly Scholten (*) uit Alphen. Allebei hebben ze hun baan verloren, hun schulden
zijn torenhoog en worden bovendien elke maand hoger. Ze kunnen geen kant meer
op. Oorzaak: aandelenlease. Ze lieten zich drie jaar geleden in een prachtig
lijkende constructie van Spaar Select en Dexia Bank praten. Ze hoefden er alleen
maar een tweede hypotheek voor te nemen. Door de rendementen van aandelen zouden
ze al na vijf jaar een vermogen van 391.000 gulden hebben opgebouwd. Door de
kelderende aandelen is dat echter heel anders gelopen. Hun tweede hypotheek van
88.000 euro is verdwenen als sneeuw voor de zon. De aandelen kunnen worden
verkocht, maar dan moeten de Scholtens wel even 93.000 euro bijpassen. Wat hen
rest is de twijfelachtige eer tot de vijf grootste slachtoffers van
aandelenlease te behoren. Ze vertellen hun verhaal als waarschuwing voor
anderen.
ALPHEN - Hun kerstdiner zal dit jaar
karig zijn. Vorig jaar konden ze zich ook al geen extra's veroorloven met de
feestdagen. ,,Het is dat onze dochter en schoonzoon nog een lekkere maaltijd
voor ons kookten, anders was het dagelijkse kost geweest'', zegt Elly Scholten
(56), in een hoekje van de bank. Financiële zorgen hebben hun sporen bij haar
nagelaten. Ze is op van de zenuwen, beweegt voortdurend haar handen en vecht bij
iedere vraag tegen de tranen. Al een tijdje slikt ze slaapmiddelen en ze heeft
hartritmestoornissen. Haar man Hans (55) zit ineengedoken, bijna versuft aan het
andere einde van de bank. ,,Je leert er op den duur wel een beetje mee leven.
Maar altijd hangt dat enorme bedrag boven je hoofd en dat sloopt je'', zegt hij.
En omdat ze de betalingen aan Dexia Bank hebben gestopt, loopt de schuld
razendsnel op.
Een sociaal leven hebben ze
nauwelijks meer. Ze zijn actief in de buurtvereniging en dat geeft nog wat
afleiding. ,,Maar een rondje geven zit er nu even niet in. We hebben gewoon het
geld niet meer'', zegt Hans.
Ze hebben een leuk ingericht
appartement in een Alphense nieuwbouwwijk. Een huis met overwaarde, want het zal
bij verkoop meer opbrengen dan de Scholtens ervoor hebben betaald. En in die
overwaarde schuilt hun ongeluk.
In juni 2000 ging rond etenstijd de
telefoon. Een medewerker van Spaar Select stelde zich voor en vroeg of hij een
paar vragen mocht stellen. ,,Hij vroeg ons of wij een eigen huis bezitten waar
een overwaarde op rust. Want die overwaarde is een bezit dat niets oplevert, zei
hij. Hij vroeg of er eens een adviseur van Spaar Select mocht langskomen om uit
te leggen hoe wij onze overwaarde konden verdubbelen, of misschien wel meer'',
zegt Hans. Het echtpaar had er wel oren naar. ,,Het leek ons aantrekkelijk en we
dachten ook: een gesprek is vrijblijvend.''
Binnen een paar dagen werd de
afspraak schriftelijk bevestigd met een juichende brief: ,,Ons motto is ‘Het
geld ligt op straat, maar u moet het wel willen oprapen'. Daar kunnen wij u
prima bij van dienst zijn. Wij zullen u laten zien dat het mogelijk is om al uw
wensen te realiseren zonder dat het noodzakelijk is om er extra voor te sparen.
Het blijkt gewoon een kwestie van een goed financieel plan te zijn.'' Al een dag
later stond de adviseur op de stoep, ene Eric Joore. ,,Zijn advies was de
maximale overwaarde te gebruiken, omdat het product volkomen veilig zou zijn.''
Het product Overwaarde Effect
behelst niets anders dan het leasen van aandelen met een tweede hypotheek.
Aandelen kopen dus, met geleend geld. Na verloop van tijd zouden de aandelen
zoveel meer waard zijn dat niet alleen de tweede hypotheek in één klap kon
worden afgelost, maar dat de Scholtens tevens een aardig kapitaaltje zouden
hebben vergaard.
Deze constructie lijkt een beetje op
de veel bekritiseerde ‘Winstverdriedubbelaar' van Legio Lease, dat regelmatig in
consumentenprogramma's aan de kaak wordt gesteld. Dat klopt ook wel, want het
inmiddels opgeheven Legio Lease is onderdeel van Dexia Bank Nederland, dat zelf
weer de opvolger is van Bank Labouchère. Spaar Select treedt op als intermediair
voor Dexia.
Hans en Elly Scholten waren
enthousiast. Niet omdat ze van huis uit gokkers zijn of snel een dikke winst
willen behalen, benadrukt Elly. ,,We hebben altijd netjes geleefd, nooit
risico's genomen. Dit was de eerste keer.'' De Alphenaren wilden een leuk
spaarcentje voor de oude dag. ,,We dachten aan wat vroeger stoppen met werken of
zo.'' Dat laatste kwam wel uit, maar heel anders dan ze zich op dat moment
hadden voorgesteld.
Ze lieten zich in hun naïviteit
meeslepen door het betoog van Joore. Hun bedenkingen werden weggewimpeld met
prachtige rendementen uit het verleden. ,,Op onze vraag wat er zou gebeuren als
de beurs in elkaar zou klappen, antwoordde hij dat we in het slechtste geval
quitte zouden spelen; geen winst, geen verlies, maar dan zou het wel héél slecht
moeten gaan'', zegt Hans. Het geld van de tweede hypotheek werd in een ‘depot'
gestopt, waaruit de rentelasten werden betaald voor de twee afgesloten
leasecontracten. Het depot - dat in feite uit één beleggingsfonds met een hoog
risico bestond - zou groeien door de rendementen van het fonds. Maar door de
betalingen van de rente en de waardedaling van de aandelen is het depot nu al
leeg. En dat terwijl de Scholtens was toegezegd dat het toereikend zou zijn om
minimaal vijf jaar alle rentebedragen te betalen.
Beiden zeggen met grote stelligheid
dat de adviseur nooit heeft uitgelegd dat ze met geleend geld zouden gaan
beleggen en dat ze ook de risico's van koersverliezen zouden moeten dragen. ,,Er
werd alleen gesproken over sparen, niet over lenen'', zegt
Elly.
In de praktijk bleek echter dat ze
niet alleen maar leenden, maar dat ze zelfs gingen ‘lenen om te lenen'. Er werd
één keer belegd met de hypotheek en daarnaast werden nog twee leasecontracten
(in feite leningen tegen 12 procent rente) afgesloten waarmee ook werd belegd.
In totaal werd voor 240.000 euro aan geleend geld belegd, waarvan er ruim 88.000
euro in het beleggingsfonds werd gestopt.
Precies twee weken na het eerste
gesprek meldde de adviseur zich per brief. De Scholtens zouden voor een bedrag
van 3200 gulden per maand kunnen gaan leasen. ,,En dat was meer dan we
verdienden'', zegt Hans Scholten. ,,Er is wel een inkomenstoets geweest, maar
achteraf zeg ik dat dit nooit geaccepteerd had mogen worden.''
Aanvankelijk was er niets aan de
hand, maar toen in 2001 de koersen begonnen te dalen dienden de problemen zich
spoedig aan. Hans: ,,Het depot raakte leeg door het instorten van de beurs. We
dachten dat op te lossen door ons spaargeld erin te stoppen, maar de koersen
stegen niet.'' Elly vult aan: ,,Toen hebben we het een poosje heel slecht gehad.
Ik had al geen werk meer en we hadden alleen maar geld om te eten en te drinken,
verder niets.'' Tot overmaat van ramp raakte ook Hans door een reorganisatie bij
zijn werkgever zijn baan kwijt. ,,Ik mocht nog net mijn 25-jarig jubileum
vieren'', zegt hij bitter.
Uiteindelijk stopten de Scholtens de
betalingen aan Dexia. ,,We moesten wel. Van twee ww-uitkeringen kun je dit niet
betalen.'' Dexia was niet te vermurwen. De aanmaningen en dreigende brieven
bleven elkaar opvolgen. ,,We hebben ze geschreven dat we van alles af wilden en
dat zij wat ons betreft de aandelen konden houden. Maar daar zijn ze niet op
ingegaan'', zegt Elly.
Wel bood Dexia aan de aandelen te
verkopen, op voorwaarde dat de Scholtens het verlies zouden bijpassen. Dat zou
een bedrag van 93.000 euro zijn geworden - samen met de tweede hypotheek zelfs
een bedrag van 181.000 euro. Dan wordt de reeds betaalde en nog te betalen rente
van de tweede hypotheek - niet aftrekbaar van de belasting - nog buiten
beschouwing gelaten. En die rente loopt nog een jaar of 17 door.
,,Afgelopen september hadden we al
een achterstand van 22.000 euro aan rente opgebouwd'', zegt Hans. ,,Dat Dexia
niet wil reageren is niet realistisch. Ze kennen immers onze financiële situatie
en ze weten dat er niets te halen valt.'' Al een tijdje is er geen post meer
gekomen en die dreigende stilte knaagt aan de Alphenaren. ,,Dat raak je niet
kwijt, daar ga je aan kapot. We proberen de hele zaak naast ons neer te leggen,
maar dat gaat gewoon niet'', zegt Elly.
Het was ook heel moeilijk om familie
en kennissen over de enorme financiële problemen te vertellen. ,,We durfden
eerst niet, we schaamden ons heel erg. Maar op een gegeven moment moesten we er
wel mee naar buiten komen. De mensen begonnen het te merken en dan kun je het
maar beter uitleggen'', zegt Elly. Niet iedereen toont trouwens veel begrip voor
hun situatie. ,,Er zijn zelfs nog mensen die zeggen: eigen schuld, dikke bult.''
Deze zomer kwamen ze in contact met
de nieuwe stichting Leaseleed, die het heeft opgenomen voor de slachtoffers van
Dexia/Spaar Select. De stichting wil gerechtigheid voor de naar schatting 4500
mensen die een aandelenlease-contract hebben gesloten, in samenhang met een
hypothecaire geldlening. Deze stichting eist dat de financiële situatie van de
gedupeerden wordt teruggebracht naar die van vóór de ondertekening van het
contract. Een rechtszaak is in voorbereiding. Ongeveer 360 gezinnen hebben zich
al bij de stichting aangesloten.
Hans en Elly Scholten behoren tot
die 360. Zij klampen zich helemaal vast aan de strohalm die de stichting biedt.
Inmiddels hebben ze in een bijeenkomst zo'n 140 lotgenoten leren kennen. ,,Dat
was wel goed. Daar konden we allemaal onze frustraties kwijt. We stellen echt al
onze hoop in deze stichting'', zegt Hans. Het bleek dat ze tot een groep van
vijf gedupeerden behoren met de hoogste schuld aan Dexia. ,,En we zijn nog niet
eens degenen met de hoogste maandelijkse verplichtingen. We hebben iemand
ontmoet die 4000 euro in de maand moet betalen'', zegt
Hans.
Elly en hij hebben een groeiende
hoop dat de rechtszaak die de stichting gaat aanspannen ook hen succes brengt.
Maar in hun achterhoofd houden ze er altijd rekening mee dat de stichting in het
ongelijk wordt gesteld. ,,In dat geval zijn we ons huis ook nog kwijt waar we
jaren voor hebben gewerkt, en dat is erg zuur. Dan blijft er niet veel meer
over, en zullen we helemaal opnieuw moeten beginnen. Nee, daar zitten we niet op
te wachten, maar we kunnen dan in ieder geval zeggen dat we die verschrikkelijke
druk kwijt zijn'', zegt hij.
De wrok die de Scholtens koesteren
tegen de gladde verkopers van Spaar Select zullen ze nooit meer kwijt raken.
,,Een paar hebben er gewetensnood gekregen en hebben naar buiten gebracht dat de
verkopers erop worden getraind om mensen zoals wij te misleiden. Ik snap niet
dat iemand daarmee kan leven, als hij ziet wat hij heeft aangericht. Want echt,
we zijn zo verschrikkelijk in de maling genomen.''
(*) Namen zijn gefingeerd, op
verzoek van betrokkenen.
Copyright © Rijn en
Gouwe