Reportage

Consument snapt het niet

Van onze verslaggever Merijn Rengers

AMSTERDAM - Honderden bankiers, advocaten en adviseurs confereerden woensdag over de vraag of ‘de gewone man’ financiële producten kan beoordelen. ‘De meesten snappen er niets van.’

‘Jullie kunnen prima een hypotheek kiezen en jullie weten hoe een verzekering in elkaar steekt. Jullie redden je wel.’ John Howard houdt het zijn gehoor van bankiers, advocaten en hoge ambtenaren voor. ‘Maar dat geldt niet voor het overgrote deel van de bevolking. Vergeet niet: veel mensen kunnen nauwelijks het nummer van de loodgieter in het telefoonboek opzoeken. Van hen kan je niet verwachten dat zij een redelijke beslissing over hun pensioen nemen.’

Overheid en toezichthouders zoeken vertwijfeld naar ideale financiële klant

Howard – journalist en voorzitter van het consumentenpanel in de financiële sector van Groot-Brittannië – sprak woensdag op een massaal bezocht seminar van de Autoriteit Financiële Markten in Amsterdam, de toezichthouder op de financiële markten. Thema: de vraag hoe consumenten kunnen worden beschermd tegen de inhaligheid van banken en verzekeraars. Is het nodig dat de overheid de consument bijschoolt, of zijn er strikte regels en wetten nodig?

Die vraag is zeer actueel. De overheid en de toezichthouder zouden graag zien dat de financiële consument voor zichzelf zorgt; dat hij geen onverantwoorde leningen aangaat, zijn geld niet aan charlatans geeft, en keurig de lasten en lusten over zijn leven uitsmeert. Maar de praktijk wijst vaak anders uit: consumenten doen maar wat, maken verkeerde keuzen en worden soms regelrecht opgelicht.

De wens van de overheid berust volgens Howard op een onjuist mensbeeld. De ideale financiële consument is in zijn ogen vooral te vinden onder de bankiers en professionals die naar het AFM-seminar zijn getogen om te discussiëren over wat goed is voor de rest van Nederland. Howard: ‘Voor het gros van de mensen zijn financiële producten moeilijk en soms onbegrijpelijk.’

Met dat laatste wil Bernard ter Haar, de baas van de directie Financiële Markten op het ministerie van Financiën wel meegaan. ‘De gemiddelde volwassene begrijpt weinig van de enorme hoeveelheid financiële producten die hij bij banken en verzekeraars kan aanschaffen’, zegt hij. ‘Vroeger was de wereld simpel: dan had je een spaarbankboekje of een paar aandeeltjes Philips. Inmiddels wemelt het van de financiële constructies.’

Bovendien, zegt Ter Haar, lukt het de overheid slecht om de ‘behoeftigen’ te bereiken, de man op straat die de euro maar niets vindt, nog steeds zucht onder de afloop van zijn aandelenlease-contracten en ondertussen ook onhandige en te dure leningen heeft afgesloten.

Terwijl Financiën filosofeert over manieren om de financiële consument zich meer te laten gedragen zoals Haagse rekenmodellen willen, haalt de toezichthouder AFM een modern wondermiddel van stal. De AFM wil consumenten opvoeden met behulp van de nieuwe website www.geldwaardering.nl, aldus AFM-bestuurder Paul Koster. Op die site kunnen consumenten bakkeleien over financiële producten en door middel van vragenlijstjes uitdokteren of zij risicovol of juist behoudend moeten beleggen.

De financiële sector vindt het allemaal best, zolang overheid en toezichthouders maar niet met nieuwe regels op de proppen komen. Hein Blocks, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Banken, wijst daar vanuit de zaal nog eens fijntjes op.

Zo heeft iedereen zijn redenen mee te discussiëren over de precaire situatie van de financiële consument. ‘Het gaat uiteindelijk alleen om eigenbelang’, zegt beleggersactivist Piet Koremans. ‘De financiële sector doet het slim, want van websites en discussies hebben ze niets te vrezen. Zo houden ze zich lastige vragen en strenge wetten van het lijf.’