Beleggers en tussenpersonen doken in de jaren negentig op beleggen met geleend geld, met aandelen als onderpand. Bij mooie koersen een genot, in slechte tijden rest een gruwelschuld. Ook Aegon zag er brood in. Reconstructie van een horrormarkt.
Door Merijn
Rengers
Sinds 1 mei verkoopt Aegon, een van de grootste verzekeraars van Nederland, geen aandelenleaseproducten meer. Door de enorme koersdalingen op de effectenbeurs heeft niemand meer interesse in het beleggen met geleend geld - de essentie van aandelenlease. Aegon heeft de Vliegwielen, Vermogensconcepten en andere producten met schallende namen inmiddels uit de handel genomen. De verzekeraar wil de tumultueuze jaren waarin zij groot hoopte te worden met beleggingsproducten voor particulieren het liefst zo snel mogelijk vergeten en is nu met man en macht bezig om beleggersleed te verzachten. De onafhankelijke financieel adviseurs die als tussenpersoon de producten van Aegon verkochten, worden nu, net als vasthoudende klanten, doorgeschakeld naar de juridische afdeling in Leeuwarden die de afhandeling van de contracten regelt. Wat eind jaren negentig de wensdroom van vele beleggers was, is de afgelopen jaren omgeslagen in een nachtmerrie. Aandelenleaseproducten 'doen in' beleggen met geleend geld, met aandelen als onderpand. Dit is bij stijgende beurskoersen geen enkel probleem. Problemen ontstaan pas als de koersen kelderen. De schulden voor beleggers blijven in dat geval staan, het onderpand wordt steeds minder waard. Tienduizenden Nederlanders stapten een paar jaar geleden lichtvaardig in dergelijke leaseproducten, vaak verkocht door gretige tussenpersonen. Tachtigduizend van hen hebben zich verenigd in de stichting Leaseverlies, in een poging een deel van hun verlies terug te krijgen. Zij gaan ervan uit dat zij hun product hebben gekocht op basis van onvolledige informatie.
Ook voor
Aegon is het dossier 'aandelenlease' voorlopig geen gesloten boek. Aegon is
verwikkeld in juridische gevechten: met klanten, financieel adviseurs en met de
Frans-Belgische bank Dexia, die in maart 2000 onder meer het in aandelenlease
gespecialiseerde Legio Lease van Aegon overnam. Ook op het persoonlijke vlak
ettert de affaire rond aandelenlease voort. Het laatste incident dateert van
begin juli, toen een groep Servische criminelen ernstige bedreigingen uitte aan
verzekeraars. Ook een personeelslid van Aegon werd bedreigd, zegt een
woordvoerster van de verzekeraar, maar daarbij bleef onduidelijk of het hierbij
ging om Servische criminelen. Aanleiding voor de dreigementen: aandelenlease, en
de daaruit voortvloeiende schuld, waarvan de koper van het product zich
onvoldoende had gerealiseerd dat dit tot de mogelijkheden hoorde.
Dit is
allerminst een incident. Vanaf het moment dat de beurs op zijn retour was,
regende het dreigementen, scheldkanonnades en verwijten bij Aegon. De bellers
waren wanhopig en dreigden met zelfmoord, aldus een betrokkene. 'Complete delen
van de samenleving leken in problemen te raken. Aegon heeft ze allemaal aan de
lijn gehad: minderjarigen, WAO'ers, AOW'ers, huisvrouwen, gastarbeiders, zelfs
de ouders van zwakzinnigen die een Aegon-contract hadden getekend.' Een andere
goed ingevoerde bron bij Aegon bevestigt de verhalen over verkoop via
tussenpersonen aan zwakzinnigen. Een woordvoerster van de verzekeraar zegt de
incidenten echter niet te kennen. Bij ontdekking van zo'n wantoestand zou het
contract zeker direct zijn opgezegd en zou Aegon aangifte hebben gedaan, stelt
ze.
Het was
in de ogenschijnlijk goede tijden van de beurshausse feest voor de kopers en
verkopers van aandelenleaseproducten. De zelfstandige financieel adviseurs die
de producten verkochten, vormden de stoottroepen. Aegon onderscheidde hierbij
drie rangen: onder aan de verkoophiërarchie stonden de mama-papa kantoren, die
al jaren Aegon-producten verkochten en commercieel weinig interessant waren. Ook
zogenaamde stayers, die allerlei producten gericht op de lange termijn
verkochten, werd een bescheiden rol toegedicht in de verkoop van aandelenlease.
De commerciële elitetroepen waren de sprinters, wier taak het was zo snel
mogelijk zoveel mogelijk van dezelfde contracten te
sluiten.
Aegon
betaalde de adviseurs provisies voor elk contract dat zij sloten, zo weten
medewerkers en adviseurs. Die bonussen liepen op tot duizenden guldens per
getekend contract . Bij het halen van productiedoelstellingen volgden nieuwe
bonussen, en reisjes met Aegon-personeel. Die hadden meestal weinig op met deze
frontlinie-soldaten. 'De witten-sokken brigade' werden de adviseurs wel genoemd,
naar de witte sportsokken die zij onder hun pakken droegen.
De
tussenpersonen liepen over van het geld, en gedroegen zich daarnaar. Wilde Aegon
geen vliegtickets eerste klas betalen? Belachelijk natuurlijk, maar dan pasten
ze dat zelf even bij, zo weet een mede-passagier zich te
herinneren.
Door de
sterke nadruk op verkoop bleek Aegon uitermate gevoelig voor fraude.
Kwaadwillende zelfstandig adviseurs voerden niet-bestaande klanten op, en staken
de bonussen in eigen zak. De meest opvallende fraude betrof het Leidse
adviesbureau Horizon. Een oud-medewerker van Aegon vertelt dat dit bureau in één
straat - en dan vooral in één flatgebouw - zeer veel contracten zou hebben
verkocht aan vermogende Hindoestanen. Bij nadere inspectie door Aegon bleek het
flatgebouw niet te bestaan, en de meeste klanten evenmin. De mensen die wel
konden worden getraceerd, hadden voor een kleine vergoeding naam en
adresgegevens verkocht aan Horizon. 'Er is inderdaad door de tussenpersoon
fraude gepleegd, en het dossier is inmiddels gesloten,' bevestigt een
woordvoerster van Aegon.
'Door de
stijgende beurskoersen waren we dronken. Allemaal. Klanten, adviseurs en Aegon
zelf', zegt Jeffrey Koot, die namens een groep van vijftien adviseurs met Aegon
onderhandelt over Conceptvermogen - het leaseproduct met de meest turbulente
geschiedenis. Volgens Koot werden de contracten en voorwaarden van
Conceptvermogen bijna vijftig keer gewijzigd in de korte tijd dat het
leaseproduct op de markt was.
Niemand
hield in de jaren van de beurshausse rekening met de mogelijkheid dat de koersen
wel eens naar beneden konden gaan. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat ook
tussenpersonen en Aegon-personeel zelf massaal leasecontracten sloten. 'Nu de
roes weggetrokken is, rest de kater en wil iedereen zijn geld terug', zegt Koot.
Een
speciale vermelding verdient het bureau Cristopolis, tussenpersoon uit Emmen.
Cristopolis verkocht de Aegon-producten via Kraft Eurokozijn, een leverancier
van kunststof kozijnen. De verkopers van de kozijnen - slimme vertegenwoordigers
die het land afspeuren op zoek naar huizen die aan een verbouwing toe waren -
koppelden de verkoop van de kozijnen bij voorkeur aan een ingewikkelde
financiering waarbij onder meer Aegons Vliegwielen een rol
spelen.
Cristopolis
houdt liever de relatie met de kozijnenverkopers stil. Koppelverkoop - het
gelijktijdig verkopen van verschillende financiële producten, in dit geval
leningen en aandelenleaseproducten - mag namelijk niet.
'Mijnheer,
het is volkomen toevallig dat u mij hier treft', meldt Willem Lubbers van
Cristopolis, die op het kantoor van Kraft Eurokozijn de telefoon aanneemt. 'Ik
doe hier wel eens een deel van de administratie, maar verder gaat de bemoeienis
niet.'
De
registers van de Kamer van Koophandel zijn duidelijker: Cristopolis en Kraft
staan op hetzelfde adres ingeschreven en hebben één en dezelfde aandeelhouder.
Lubbers wil hierop geen commentaar geven.
'De hele
maatschappij was doortrokken van meer, meer, meer', zegt ook Nico van Peer. Van
Peer is al jaren onafhankelijk verzekeringsadviseur en verkocht onder meer Aegon
Vliegwielen, waarvan de eerste contracten vorig jaar afliepen - met een
onvoorziene schuld. Van Peer trok daarop aan de bel bij de Aegon-directie en
onderhandelt sindsdien over een oplossing. 'Er wordt niets geïncasseerd, het
schikkingsvoorstel van Aegon wordt nu door de toezichthouder AFM beoordeeld.'
Van Peer
stáát dus voor zijn klanten. Dat geldt zeker niet voor alle tussenpersonen. Zo
zegt een personeelslid van de Amynter Adviescompagnie uit Groningen dat zij
vrouwen op de huishoudbeurs en winkelend publiek in het Utrechtse Winkelcentrum
Hoog Catharijne benaderden met aanbiedingen voor aandelenleaseproducten.
Personeel van de Adviescompagnie ging later gewapend met contracten bij de
huisvrouwen op bezoek, om ze definitief te laten tekenen.
Het is
dit soort contracten dat in de komende tien jaren afloopt. Ondertussen zal in
september een, naar verluidt, uiterst kritisch rapport over aandelenlease van
toezichthouder AFM verschijnen. Tegelijk loopt de spanning rond Conceptvermogen,
waar klanten en tussenpersonen een rechtszaak 'vrijwel onvermijdelijk' noemen,
hoog op. Niet aflatend zijn tevens de pogingen van Dexia om de koop van Legio
Lease terug te draaien. Onrust troef, kortom.
Aegon is
op dit moment in vol overleg met AFM, Consumentenbond en alle betrokkenen om de
problemen op te lossen. Het zal nog lang na-ijlen. Ook al is de verkoop van
aandelenlease inmiddels gestaakt.
© de Volkskrant