'Ik was een reiziger, maar er was geen weg'
 
Dirk Bruneel trok drie jaar naar Nederland om Dexia's aandelenleasecrises op te lossen
 
De TIJD 28 januari 2006
 
-'Ik vertrok aanvankelijk voor zes maanden, maar ik bleef er uiteindelijk meer dan drie jaar': Dirk Bruneel, directielid van Dexia, is terug in België. Dexia stuurde hem in 2002 als crisismanager naar Amsterdam. Na de beurscrash hadden de Nederlandse klanten zich massaal tegen hun bank gekeerd omdat ze zich bedrogen voelden. Bruneel mocht het oplossen. 'Ik ben best wel trots op wat ik heb gerealiseerd. Ik stond voor een ernstig probleem. Ik was een reiziger, maar er was geen weg, en ik heb al reizend de weg moeten banen.'
 
De aandelenlease-affaire van Dexia in Nederland was een ingewikkeld kluwen van collectieve rechtszaken, onderhandelingen op hoog niveau en beleggersbedrog.  Het schandaal gaat terug tot in 2001. De beurs stuikte in het najaar in elkaar en duizenden beleggers kwamen in een financiële put terecht. Ze hadden leningen aangegaan om in aandelen te investeren, maar nu de koerswinsten uitbleven, konden ze die plots niet meer afbetalen. Veel beleggers voelden zich gedupeerd en verenigden zich in stichtingen om gezamenlijk een klacht in te dienen tegen Dexia. Ze vonden dat hun bankier meer had moeten wijzen op de risico's van de belegging.
 
Alles samen dienden de voorbije jaren meer dan 100.000 beleggers een aanklacht in tegen Dexia.
De talrijke rechtszaken en uiteindelijk ook schikkingen, zullen de bank minstens 1 miljard euro kosten. Terwijl het niet eens Dexia was die de aandelenlease-producten verkocht in Nederland. Dat was destijds Bank Labouchère, die Dexia in 2001 kocht van Aegon. Het Belgisch-Franse Dexia nam dat jaar ook de zakenbank Kempen over in Nederland en zat volop in de fusie van Labouchère en Kempen toen de crisis uitbrak.
Helemaal afgesloten is de zaak nog altijd niet, al kon Dexia de meeste gedupeerde klanten vorig jaar overtuigen in te gaan op een minnelijke schikking. Die tegemoetkoming kwam er na maanden onderhandelen op topniveau. De Nederlandse minister van Financiën Gerrit Zalm, de gouverneur van de Nederlandse centrale bank Nout WelIink en uiteindelijk ook Wim Duisenberg, de voorzitter van de Europese centrale bank, bemoeiden zich persoonlijk met de aandelenlease-affaire. Dirk Bruneel, directielid van Dexia, werd in november 2002 naar Nederland gestuurd om het kluwen te ontwarren. Een Belgische crisismanager in Nederland, dat lag niet voor de hand.
 
Waarom koos Dexia ervoor u naar Nederland te sturen en niet iemand anders?
 
Dirk Bruneel: 'Dexia zag snel in dat er in Nederland iets zeer ernstigs aan de hand was. Duizenden beleggers die een klacht indienen, dat is niet niks. Dus wou Dexia dat iemand van de directie daar naartoe ging. We waren destijds met twee Nederlandstaligen in het directiecomité. Luc Onclin en ikzelf. Luc had de leiding over Dexia Bank in België en had het veel te druk. De keuze was dus snel gemaakt.
Trouwens, ik had heel wat ervaring met 'retail' -bankieren. Bijna heel mijn carrière was ik bezig met financiële producten voor particulieren, eerst bij ASLK, dan bij Bacob en Artesia. De directie had vertrouwen in mij. Ik heb nooit het gevoel gehad dat ik opzij werd geschoven, al werd dat toen in de media geopperd.'
 
'HET MANAGEMENT van Dexia in Nederland vroeg zich hardop af wat ik daar kwam doen en dacht dat ik hen alleen maar voor de voeten ging lopen.'
 

Telefoontje
 
Hoe pak je zo'n belangrijk schandaal aan?
 
Bruneel: 'Ik kreeg op een zondagochtend een telefoontje van onze directievoorzitter Pierre Richard. Hij had een dringende en grondige aanpak nodig in Nederland, zei hij. Ik ben toen meteen vertrokken en kwam daar toe op de top van de crisis, Er waren al onderhandelingen geweest met de stichtingen die een collectieve klacht hadden ingediend, maar die hadden niets opgeleverd. Het management van Dexia in Nederland vroeg zich hardop af wat ik daar kwam doen en dacht dat ik hun alleen maar voor de voeten ging lopen.
Dat ik uit België kwam, speelde mee. Aandelenlease is een typisch Nederlands product en het was een grote zaak in de Nederlandse media. Ze vonden dat ze alle recht hadden om aan mij te twijfelen'.
'Ik heb getracht een opening te maken voor de klanten en schoof een aanbod voor een minnelijke regeling naar voren. Dat was op sinterklaasavond. Op de persconferentie zat de zaal bomvol, want het Dexia-aanbod was toen groot nieuws. Slechts de helft van de klanten ging op dat aanbod in, waarschijnlijk omdat de politici, de media en de toezichthouder het niet steunden, Ze hebben het voorstel niet willen zien als een uitgereikte hand. Met als resultaat dat het probleem niet van de baan was'.
 
Waren de stichtingen die de belangen van de beleggers verdedigden dan zulke harde noten om te kraken?
 
Bruneel: 'We kregen meteen de volle wind van voren. De stichtingen vochten hun eisen openlijk uit in de media. En ze vroegen alles, Het kwijtschelden van de schulden, de inlage van de beleggingen en zelfs een boeterente bovenop. Bovendien boden ze tegen elkaar op. Je had daar echt haviken en duiven in. Sommige stichtingen waren eigenlijk stuurloos. Dat is iets waar de toenmalige voorzitter van de Europese Centrale Bank Wim Duisenberg meteen korte metten mee heeft gemaakt toen hij tussenbeide is gekomen. Hij droeg ze op uit één mond te spreken. omdat we anders nooit tot een akkoord zouden kunnen komen'
'Een sterk punt is dat ik nooit bij de overname van Bank Labouchère betrokken was geweest.
Ik had een neutrale positie tegenover de schuldvraag en was daarom bijna een emotieloze bemiddelaar. Ik kon er niet van verdacht worden mijn eigen verleden af te dekken. Ik probeerde ergens een gaatje in de muur te boren en lukte het niet, dan probeerde ik het ergens anders. Dat kon gelukkig. want al snel bleek dat ik langer dan zes maanden in Nederland ging moeten blijven. Ik maakte echt een escalatie van problemen mee. Bij Labouchère viel iedere week nog een ander lijk uit de kast. En onze Nederlandse zakenbank Kempen ging er bijna door onderuit.'
 
Kuitenbijter
 
Hoezo? Raakte het imago van de bank aangetast?
 
Bruneel: 'De problemen van Labouchère straalden af op Kempen, zodanig zelfs dat we de twee ondernemingen weer uit elkaar moesten halen. De fusie onder de naam Dexia werd ongedaan gemaakt. Kempen was een vermogensbeheerder met een goede naam, maar begon klanten te verliezen door de aandelenlease-affaire van Bank Labouchère. Stilletjesaan begonnen de medewerkers ook te vertrekken bij Kempen, wat vreselijk was, want we dreigden met een lege doos te eindigen. In dit vak zijn het de mensen die de business meedragen. Alles draait rond vertrouwen. Daarom hebben we Kempen ook verkocht. Dat was nog de enige manier om de bank te redden. Het was een lastig verkoopproces, op de duur was ik de laatste die er nog in geloofde. Ik ben een kuitenbijter en het is me gelukt Na de verkoop van Kempen ging de storm wat liggen, al is de merknaam Dexia nu zo goed als dood in Nederland.'
 
Hoe bent u er uiteindelijk in geslaagd een overeenkomst te vinden met de beleggerstichtingen?
 
Bruneel: '2003 was een jaar vol chaos. Een topjaar van stress. In  2004 doken er enkele oplossingen op. Gerrit Zalm, de Nederlandse minister van Financiën, stelde een bemiddelaar aan, Marten Oosting, de nationale ombudsman. Jammer genoeg heeft zijn tussenkomst alleen maar ons wantrouwen tegenover de politieke wereld aangewakkerd, want Oosting liet de Nederlandse verzekeringsgroep Aegon buiten schot, tewijl Dexia Bank Labouchère had gekocht van Aegon. Wij vonden met andere woorden dat Aegon hier zijn verantwoordelijkheid moest opnemen, maar Oosting wilde ons de zwartepiet doorschuiven. Dat was onaanvaardbaar. Bovendien was het voorstel van Oosting te duur. We kregen het gevoel dat diegene met de diepste zakken maar moest betalen. En dat die betaler toevallig geen Nederlander was, leek hun ook goed uit te komen'.
 
4.000 rechtszaken
 
Maar toch bent u tot een minnelijke schikking gekomen.
 
Bruneel: 'We hadden op een bepaald ogenblik zo'n 4.000 rechtszaken lopen. Wij vonden het niet maatschappelijk verantwoord om daar mee verder te doen. Zoiets is te belastend. Het is onproductief voor een onderneming en ook in de maatschappij leidt het tot een collectieve malaise. Ik ben bijvoorbeeld meerdere keren gevraagd geweest door de TROS-televisie voor uitzendingen over Dexia en ik moest daarvoor extra veiligheidsmaatregelen nemen. Ik kreeg fysieke bedreigingen. Zoiets kan nooit de bedoeling zijn van een bank. Je kan een conflict hebben met een klant, maar het mag nooit zulke grote proporties aannemen.'
'Uiteindelijk heeft Nout Wellink, de gouverneur van de Nederlandsche Bank, aan Wim Duisenberg gevraagd een bemiddelingspoging te ondernemen. Duisenberg was een grote mijnheer. Hij keek niet naar de details, maar ging voor een oplossing, goed wetende dat niet iedereen met een consensus tevreden zou zijn. Hij heeft wel zijn voorwaarden gesteld. Aegon was voor Dexia een struikelblok en hij wou dat uit de weg. We hebben hem toen beloofd dat we met Aegon gingen onderhandelen als grote jongens onder elkaar. Aegon heeft ons na onderhandelingen 218 miljoen euro contant op tafel gegeven, waardoor de baan openlag om de rest op te lossen. Duisenberg is er dan in geslaagd een aanvaardbare regeling uit te werken. Ondertussen zijn zo'n 100.000 mensen al ingegaan op dat voorstel.'
 
'IK MOEST soms knopen doorhakken zonder de volledige steun van het directiecomité.
Het was een kwestie van blijven geloven.'
 

Is het directiecomité van Dexia tevreden?
 
Bruneel; 'Ik ben best wel trots op wat ik heb gerealiseerd. Ik stond voor een ernstig probleem. Ik was een reiziger, maar er was geen weg en ik heb al reizend de weg moeten banen. Het dossier Nederland kwam iedere week op het directiecomité, maar ik kon niet altijd zeggen welke richting het zou uitgaan. Ik stond daarom soms helemaal alleen in de vuurlinie. Ik moest soms knopen doorhakken zonder de volledige steun van het directiecomité. Het was een kwestie van blijven geloven.Nu kan ik zeggen dat er een bladzijde is omgedraaid en keer ik terug naar België.'
 
Kan er wel definitief een  punt worden gezet achter zo'n affaire?
 
Bruneel:Tja, er zijn natuurlijk nog altijd mensen die hopen er meer geld uit te slaan en die niet ingaan op ons voorstel. Zo is ook er een sluwe Nederlandse advocaat die mensen voorspiegelt dat ze met een nieuwe rechtszaak meer uit de brand kunnen redden dan wat Duisenberg heeft bereikt. We kunnen enkel hopen dat de rechter bij een zaak van zulke mensen meteen de misleiding doorprikt en teruggrijpt naar de Duisenberg-regeling. We hebben trouwens een aanraag ingediend om het Duisenberg voorstel bindend te maken, Ons kan alvast niet meer worden verweten dat we massa's rechtszaken indienen.'
 
Mentaliteitswijziging
 
Worden rechtszaken met ontevreden beleggers geen onderdeel van het bankiersvak? Fortis wordt ondertussen ook beschuldigd van slecht financieel advies in Nederland.
 
Bruneel: 'ik kan niet ontkennen dat er een mentaliteitswijziging is, noch dat de complexiteit van de financiële producten dat risico op rechtszaken ook vergroot. De verplichting van de bankier om zorgvuldig om te gaan met het voorlichten van zijn klanten wordt er alleen maar groter op. Toen ik mijn carrière startte, was het simpel: aan het loket kwam iemand met 200.000 frank en de vraag om daar een kasbon mee te kopen. Nu vraagt die klant wat hij met zijn geld moet doen. Die vraag beantwoorden, is een heel ander vak. Je moet er zeker zijn dat iedereen die met klanten praat, de complexiteit van die producten kan communiceren.'
 
Ziet u een zaak zoals de aandelenlease-affaire in Nederland ook mogelijk opduiken in België?
 
Bruneel: 'Nederland was voor zulke complexe producten een veel vrijer land. Het land is ook bekend voor zijn crisissen. Dat zit daar precies in de grond. De Nederlander is ondernemender, gaat gedurfder tewerk bij zijn beleggingen en wil waarschijnlijk ook sneller rijk worden. Ze zijn minder risicoschuw dan hier in België.'
 
Belgische beleggers zijn toch ook niet helemaal risicoavers, zo bleek bij het debacle van Lernout & Hauspie?
 
Bruneel: 'Dat was toch in essentie anders. Men wist dat men een aandeel kocht in een nieuwe technologie en dat het speculatief was. Wat we niet wisten -en ook de banken zijn daar slachtoffer -is dat de communicatie werd verdraaid en dat men valse boekhoudingen had opgezet. Als je niet mag geloven wat je leest uit cijfers die zijn geattesteerd door een externe auditor, wat moet je dan?'
'Bovendien: de onderliggende aandelen in de aandelenlease-producten waren ABN AMRO, ING of nog RoyalDutch, goede huisvaderaandelen met andere woorden. Het probleem was hier het dramatische inklappen van de beurs. waarvoor je niemand als verantwoordelijke kan aanwijzen.'
 

Collectieve malaise
 
Maar in mediabelangstelling en commotie was Dexia's zaak in Nederland wel vergelijkbaar met wat wij zagen bij Lernout & Hauspie.
 
Bruneel: 'Het was een collectieve malaise, ja, het dreigde de NV Nederland aan te tasten.
Daarom begrijp ik ook wel de bekommernis van de politiek. Ik ben echter sceptisch dat de politiek in zulk een zaak tot een oplossing kan komen. Politiek is ongeduldig en neemt vaak genoegen met papieren resultaten.Ze zetten eerst een handtekening en werken dan de details uit. Dat was voor ons ondenkbaar.'
 
En nu? Op naar de volgende crisis?
 
Bruneel: 'Alsjeblieft niet! Omdat ik hoop dat Dexia geen crisissen meer op te lossen heeft en omdat ik zelf ook liever weer iets opbouwends doe. Maar het mag wel wat lastig zijn. het is boeiend aan iets nieuws te beginnen waarvoor de wegen nog niet uitgezet zijn. Ik bega liever niet de platgetreden paden.'
 
PROFIEL DirkBruneel
 
-Geboren 1950, Diksmuide
- Licentiaat Algemene Economische Wetenschappen. Universiteit Gent
-1973-1993 ASLK, lid directiecomité vanaf 1992
-1993 directiecomité Bacob
-1995 voorzitterdirectiecomité Bacob, laterArtesia
-juli 2001 liddirectiecomité DexraBank en uitvoerend comité Dexia Holding
-januari2002 lid uitvoerend comité Dexia Holding, voorzitter directie comité Dexia Nederland
 
TIJD Graphics
 

Saar SINNAEVE
Erika RACQUET
 
Copyright de TIJD