Telefoontje
Hoe pak je zo'n belangrijk schandaal aan?
Bruneel: 'Ik kreeg op een zondagochtend een telefoontje
van onze directievoorzitter Pierre Richard. Hij had een dringende en grondige
aanpak nodig in Nederland, zei hij. Ik ben toen meteen vertrokken en kwam daar
toe op de top van de crisis, Er waren al onderhandelingen geweest met de
stichtingen die een collectieve klacht hadden ingediend, maar die hadden niets
opgeleverd. Het management van Dexia in Nederland vroeg zich hardop af wat ik
daar kwam doen en dacht dat ik hun alleen maar voor de voeten ging lopen.
Dat ik uit België kwam, speelde mee. Aandelenlease is een typisch Nederlands
product en het was een grote zaak in de Nederlandse media. Ze vonden dat ze
alle recht hadden om aan mij te twijfelen'.
'Ik heb getracht een opening te
maken voor de klanten en schoof een aanbod voor een minnelijke regeling naar
voren. Dat was op sinterklaasavond. Op de persconferentie zat de zaal bomvol,
want het Dexia-aanbod was toen groot nieuws. Slechts de helft van de klanten ging
op dat aanbod in, waarschijnlijk omdat de politici, de media en de
toezichthouder het niet steunden, Ze hebben het voorstel niet willen zien als
een uitgereikte hand. Met als resultaat dat het probleem niet van de baan was'.
Waren de stichtingen die de belangen van de beleggers verdedigden dan
zulke harde noten om te kraken?
Bruneel: 'We kregen meteen de volle wind van voren. De
stichtingen vochten hun eisen openlijk uit in de media. En ze vroegen alles, Het
kwijtschelden van de schulden, de inlage van de beleggingen en zelfs een
boeterente bovenop. Bovendien boden ze tegen elkaar op. Je had daar echt haviken
en duiven in. Sommige stichtingen waren eigenlijk stuurloos. Dat is iets waar de
toenmalige voorzitter van de Europese Centrale Bank Wim Duisenberg meteen korte
metten mee heeft gemaakt toen hij tussenbeide is gekomen. Hij droeg ze op uit
één mond te spreken. omdat we anders nooit tot een akkoord zouden kunnen komen'
'Een sterk punt is dat ik nooit bij de overname van Bank Labouchère
betrokken was geweest.
Ik had een neutrale positie tegenover de schuldvraag
en was daarom bijna een emotieloze bemiddelaar. Ik kon er niet van verdacht
worden mijn eigen verleden af te dekken. Ik probeerde ergens een gaatje in de
muur te boren en lukte het niet, dan probeerde ik het ergens anders. Dat kon
gelukkig. want al snel bleek dat ik langer dan zes maanden in Nederland ging
moeten blijven. Ik maakte echt een escalatie van problemen mee. Bij Labouchère
viel iedere week nog een ander lijk uit de kast. En onze Nederlandse zakenbank
Kempen ging er bijna door onderuit.'
Kuitenbijter
Hoezo? Raakte het imago van de bank aangetast?
Bruneel: 'De problemen van Labouchère straalden
af op Kempen, zodanig zelfs dat we de twee ondernemingen weer uit elkaar moesten
halen. De fusie onder de naam Dexia werd ongedaan gemaakt. Kempen was een
vermogensbeheerder met een goede naam, maar begon klanten te verliezen door de
aandelenlease-affaire van Bank Labouchère. Stilletjesaan begonnen de medewerkers
ook te vertrekken bij Kempen, wat vreselijk was, want we dreigden met een lege
doos te eindigen. In dit vak zijn het de mensen die de business meedragen. Alles
draait rond vertrouwen. Daarom hebben we Kempen ook verkocht. Dat was nog de
enige manier om de bank te redden. Het was een lastig verkoopproces, op de duur
was ik de laatste die er nog in geloofde. Ik ben een kuitenbijter en het is me
gelukt Na de verkoop van Kempen ging de storm wat liggen, al is de merknaam
Dexia nu zo goed als dood in Nederland.'
Hoe bent u er uiteindelijk in geslaagd een overeenkomst te vinden met
de beleggerstichtingen?
Bruneel: '2003 was een jaar vol chaos. Een topjaar van
stress. In 2004 doken er enkele oplossingen op. Gerrit Zalm, de
Nederlandse minister van Financiën, stelde een bemiddelaar aan, Marten Oosting,
de nationale ombudsman. Jammer genoeg heeft zijn tussenkomst alleen maar ons
wantrouwen tegenover de politieke wereld aangewakkerd, want Oosting liet de
Nederlandse verzekeringsgroep Aegon buiten schot, tewijl Dexia Bank Labouchère
had gekocht van Aegon. Wij vonden met andere woorden dat Aegon hier zijn
verantwoordelijkheid moest opnemen, maar Oosting wilde ons de zwartepiet
doorschuiven. Dat was onaanvaardbaar. Bovendien was het voorstel van Oosting te
duur. We kregen het gevoel dat diegene met de diepste zakken maar moest betalen.
En dat die betaler toevallig geen Nederlander was, leek hun ook goed uit te
komen'.
4.000 rechtszaken
Maar toch bent u tot een minnelijke schikking gekomen.
Bruneel: 'We hadden op een bepaald ogenblik zo'n 4.000 rechtszaken lopen.
Wij vonden het niet maatschappelijk verantwoord om daar mee verder te doen.
Zoiets is te belastend. Het is onproductief voor een onderneming en ook in de
maatschappij leidt het tot een collectieve malaise. Ik ben bijvoorbeeld
meerdere keren gevraagd geweest door de TROS-televisie voor uitzendingen over
Dexia en ik moest daarvoor extra veiligheidsmaatregelen nemen. Ik kreeg fysieke
bedreigingen. Zoiets kan nooit de bedoeling zijn van een bank. Je kan een
conflict hebben met een klant, maar het mag nooit zulke grote proporties
aannemen.'
'Uiteindelijk heeft Nout Wellink, de gouverneur van de
Nederlandsche Bank, aan Wim Duisenberg gevraagd een bemiddelingspoging te
ondernemen. Duisenberg was een grote mijnheer. Hij keek niet naar de details,
maar ging voor een oplossing, goed wetende dat niet iedereen met een consensus
tevreden zou zijn. Hij heeft wel zijn voorwaarden gesteld. Aegon was voor Dexia
een struikelblok en hij wou dat uit de weg. We hebben hem toen beloofd dat we
met Aegon gingen onderhandelen als grote jongens onder elkaar. Aegon heeft ons
na onderhandelingen 218 miljoen euro contant op tafel gegeven, waardoor de baan
openlag om de rest op te lossen. Duisenberg is er dan in geslaagd een
aanvaardbare regeling uit te werken. Ondertussen zijn zo'n 100.000 mensen al
ingegaan op dat voorstel.'
'IK MOEST soms knopen doorhakken zonder de volledige steun van
het directiecomité.
Het was een kwestie van blijven geloven.'
Is het directiecomité van Dexia tevreden?
Bruneel; 'Ik ben best wel trots op wat ik heb gerealiseerd. Ik stond voor
een ernstig probleem. Ik was een reiziger, maar er was geen weg en ik heb al
reizend de weg moeten banen. Het dossier Nederland kwam iedere week op het
directiecomité, maar ik kon niet altijd zeggen welke richting het zou uitgaan.
Ik stond daarom soms helemaal alleen in de vuurlinie. Ik moest soms knopen
doorhakken zonder de volledige steun van het directiecomité. Het was een kwestie
van blijven geloven.Nu kan ik zeggen dat er een bladzijde is omgedraaid en keer
ik terug naar België.'
Kan er wel definitief een punt worden gezet achter zo'n
affaire?
Bruneel:Tja, er zijn natuurlijk nog altijd mensen die
hopen er meer geld uit te slaan en die niet ingaan op ons voorstel. Zo is ook er
een sluwe Nederlandse advocaat die mensen voorspiegelt dat ze met een nieuwe
rechtszaak meer uit de brand kunnen redden dan wat Duisenberg heeft bereikt. We
kunnen enkel hopen dat de rechter bij een zaak van zulke mensen meteen de
misleiding doorprikt en teruggrijpt naar de Duisenberg-regeling. We hebben
trouwens een aanraag ingediend om het Duisenberg voorstel bindend te maken, Ons
kan alvast niet meer worden verweten dat we massa's rechtszaken indienen.'
Mentaliteitswijziging
Worden rechtszaken met ontevreden beleggers geen onderdeel van het
bankiersvak? Fortis wordt ondertussen ook beschuldigd van slecht financieel
advies in Nederland.
Bruneel: 'ik kan niet ontkennen dat er een
mentaliteitswijziging is, noch dat de complexiteit van de financiële producten
dat risico op rechtszaken ook vergroot. De verplichting van de bankier om
zorgvuldig om te gaan met het voorlichten van zijn klanten wordt er alleen maar
groter op. Toen ik mijn carrière startte, was het simpel: aan het loket kwam
iemand met 200.000 frank en de vraag om daar een kasbon mee te kopen. Nu vraagt
die klant wat hij met zijn geld moet doen. Die vraag beantwoorden, is een heel
ander vak. Je moet er zeker zijn dat iedereen die met klanten praat, de
complexiteit van die producten kan communiceren.'
Ziet u een zaak zoals de aandelenlease-affaire in Nederland ook
mogelijk opduiken in België?
Bruneel: 'Nederland was voor zulke complexe producten een
veel vrijer land. Het land is ook bekend voor zijn crisissen. Dat zit daar
precies in de grond. De Nederlander is ondernemender, gaat gedurfder tewerk bij
zijn beleggingen en wil waarschijnlijk ook sneller rijk worden. Ze zijn minder
risicoschuw dan hier in België.'
Belgische beleggers zijn toch ook niet helemaal risicoavers, zo bleek
bij het debacle van Lernout & Hauspie?
Bruneel: 'Dat was toch in essentie anders. Men wist dat
men een aandeel kocht in een nieuwe technologie en dat het speculatief was. Wat
we niet wisten -en ook de banken zijn daar slachtoffer -is dat de communicatie
werd verdraaid en dat men valse boekhoudingen had opgezet. Als je niet mag
geloven wat je leest uit cijfers die zijn geattesteerd door een externe auditor,
wat moet je dan?'
'Bovendien: de onderliggende aandelen in de
aandelenlease-producten waren ABN AMRO, ING of nog RoyalDutch, goede
huisvaderaandelen met andere woorden. Het probleem was hier het dramatische
inklappen van de beurs. waarvoor je niemand als verantwoordelijke kan
aanwijzen.'
Collectieve malaise
Maar in mediabelangstelling en commotie was Dexia's zaak in Nederland
wel vergelijkbaar met wat wij zagen bij Lernout & Hauspie.
Bruneel: 'Het was een collectieve malaise, ja, het dreigde
de NV Nederland aan te tasten.
Daarom begrijp ik ook wel de bekommernis van
de politiek. Ik ben echter sceptisch dat de politiek in zulk een zaak tot een
oplossing kan komen. Politiek is ongeduldig en neemt vaak genoegen met papieren
resultaten.Ze zetten eerst een handtekening en werken dan de details uit. Dat
was voor ons ondenkbaar.'
En nu? Op naar de volgende crisis?
Bruneel: 'Alsjeblieft niet! Omdat ik hoop dat Dexia geen
crisissen meer op te lossen heeft en omdat ik zelf ook liever weer iets
opbouwends doe. Maar het mag wel wat lastig zijn. het is boeiend aan iets nieuws
te beginnen waarvoor de wegen nog niet uitgezet zijn. Ik bega liever niet de
platgetreden paden.'
PROFIEL DirkBruneel
-Geboren 1950, Diksmuide
- Licentiaat Algemene Economische
Wetenschappen. Universiteit Gent
-1973-1993 ASLK, lid directiecomité vanaf
1992
-1993 directiecomité Bacob
-1995 voorzitterdirectiecomité Bacob,
laterArtesia
-juli 2001 liddirectiecomité DexraBank en uitvoerend comité
Dexia Holding
-januari2002 lid uitvoerend comité Dexia Holding, voorzitter
directie comité Dexia Nederland
TIJD Graphics
Saar SINNAEVE
Erika RACQUET