Gehersenspoeld door Spaar Select

Door Rob van Well - Jan en Ineke uit Wellerlooi gingen voor 50.000 euro de boot in met aandelenplannen van Dexia. De bemiddelaar die hen het plan verkocht, vindt het verschrikkelijk. ?Ik was gehersenspoeld om zo veel mogelijk te verkopen.''
Vierentwintig jaar oud was John toen hij een verkooptraining bij Spaar Select volgde. ,,Het was hosanna. Er werd verteld dat de aandelenplannen die we moesten verkopen fantastisch waren. Wie dat niet geloofde was gek.''

In 1999 en 2000 verkocht John in Limburg en Brabant tientallen aandelenleaseplannen voor Bank Labouchere, die sinds 2000 deel uitmaakt van de Dexia bank. Veel kopers zitten nu door de gekelderde aandelenkoersen met duizenden euro's schuld. ,,Ik vind het verschrikkelijk'', zegt John. ,,Maar ik ben net zo naïef geweest als de kopers. Ik ben gehersenspoeld door Spaar Select. Ze zeiden: wat jij gaat verkopen is het beste dat er is.''

Zijn 'slachtoffers' kunnen erover meepraten. Jan (59) en Ineke (56) uit Wellerlooi krijgen John eind 1999 op bezoek. Jan staat op het punt werkloos te worden. ,,Hij had geen pensioen opgebouwd'', vertelt Ineke. ,,Dat komt hartstikke mooi uit, zei John. Ik kan zorgen dat je straks toch een mooi pensioen hebt. Het plan zou na vijf jaar 155.000 euro opbrengen. Ik dacht, dit kan nooit. Maar hij zei dat het een spaarplan was en dat we onze inleg zeker terug zouden krijgen.''

Achteraf zijn ze erg naïef geweest, realiseren Jan en Ineke zich. ,,Toen alles rond was, kreeg John plotseling haast. Hij kwam langs om de contracten te tekenen, maar nam ze gelijk weer mee. Hij heeft ook nooit folders achtergelaten. Achteraf sla je jezelf voor je kop, maar we hadden niks in de gaten. We vertrouwden hem volledig.''

Drie jaar lang verkeren Jan en Ineke in de waan dat ze een mooi spaarpotje hebben weggezet. Jan krijgt bijna een hartverzakking als eind 2003 een brief van Dexia in de bus valt. Op hun 'spaarplan' blijkt een flink tekort te zijn ontstaan.

Ineke's blik verraadt nog altijd ongeloof. ,,Pas toen kwamen we erachter dat onze inleg was gebruikt voor het huren van aandelen.'' Hadden ze de contracten destijds maar goed bestudeerd, realiseren ze zich nu. Er staat in dat Dexia voor ruim 83.000 euro aandelen voor hen least. Kosten: 885 euro per maand. Als vooruitbetaling van de maandtermijnen voor de eerste vijf jaar storten ze 50.000 euro in een 'depot' bij Dexia. Ze sluiten er een tweede hypotheek voor af op hun huis.

Willen Jan en Ineke in 2005 155.000 euro overhouden, dan had de koers van hun aandelen jaarlijks 12,5 procent moeten stijgen. Maar de koersen zijn juist fors gedaald. Hun inleg van 50.000 euro blijkt ook belegd te zijn in een aandelenfonds. De koers daarvan is zo ver gezakt dat hun depot al na drie jaar leeg is geraakt. Dexia wil dat Jan en Ineke in 2005 21.000 euro bijbetalen. Doen ze dat niet, dan zitten ze nog vijftien jaar vast aan het contract, waarin ze 885 euro per maand moeten betalen.

Jan strijkt nerveus met zijn hand over zijn kin. ,,Dat geld hebben we niet'', zegt hij met een radeloze blik. Dan, kwaad: ,,Ik betaal niks meer aan Dexia. Wij zijn bestolen door die lui. We kunnen dat bedrag ook helemaal niet betalen, want ik heb een WW-uitkering van 920 euro per maand.''

Het ergste vindt Ineke dat ze haar broer Ton heeft overgehaald ook een contract bij Dexia te tekenen. De chauffeur uit een naburig dorp is voor 100.000 euro de boot ingegaan. Hij moet door de gedaalde waarde van zijn aandelen nu maandelijks 1300 euro bijbetalen aan Dexia. ,,Ik schaam me ontzettend'', vertelt Ineke met tranen in haar ogen. ,,Niemand in de familie weet wat hier is gebeurd. We zitten totaal aan de grond.''

Ton stuurde Dexia onlangs een brief. Met het verzoek zijn contract te ontbinden. Hij vindt dat John hem niet goed heeft voorgelicht en alleen de positieve kanten heeft benadrukt. Maar hij kreeg nul op het rekest. Dexia is niet verantwoordelijk voor het handelen van tussenpersonen, antwoordde de bank.

John, die tegenwoordig voor een grote verzekeringsmaatschappij werkt, vindt dat Dexia zich er wel erg makkelijk van af maakt. Hij realiseerde zich destijds niet wát hij verkocht, zegt hij. ,,Aan de inhoud van de contracten is bij mijn verkooptraining amper aandacht besteed. Al helemaal niet aan de risico's die je met aandelen loopt. Trouwens, het waren toen topjaren op de beurs. Wie dacht eraan dat de koersen ook konden dalen?''

Rijk is hij niet van zijn werk voor Spaar Select geworden, zegt hij. ,,Dat valt heel erg tegen. Spaar Select en Dexia, díe zijn hier rijk van geworden.'' John ontkent dat hij Jan en Ineke onder druk heeft gezet. ,,En ze hebben bij het ondertekenen wel degelijk kopieën gekregen van de contracten.''

Op de vraag of hij moedwillig heeft ingespeeld op de onwetendheid van mensen zoals Jan, Ineke en Ton, reageert hij fel. ,,Ik heb destijds zelfs een contract aan mijn eigen vader gekocht. Ben je dan moedwillig mensen aan het oplichten? Trouwens, Jan en Ineke hadden al wat aandelen bij de Rabobank. Dan ben je toch niet helemaal onwetend, toch?''

Een herkenbaar verhaal, zegt advocaat Michiel Rompelberg uit Ubachsberg. Hij behartigt de belangen van zo'n 350 slachtoffers van aandelenleaseplannen. ,,Andere verkopers hebben mij soortgelijke verhalen verteld. Zij werden door Spaar Select getraind in een zeer agressieve verkoopmethode die Spend heet. Die mensen waren helemaal hyper na zo'n training. Sommigen hebben hun halve familie aandelenleaseplannen aangesmeerd.''

De ethiek was vaak ver te zoeken bij hun verkoopmethoden, zegt Rompelberg. ,,Sommige verkopers zeggen dat ze ronduit hebben gelogen. Dexia zegt nu dat Spaar Select daarvoor verantwoordelijk is. Maar Spaar Select werkte in opdracht van Dexia. En in de wet staat dat een opdrachtgever aansprakelijk is voor het handelen van een tussenpersoon.''

Woordvoerder Rob Okhuijsen van Dexia spreekt dat laatste tegen. ,,Als de beschuldigingen over misdragingen van tussenpersonen waar zijn, dan distantiëren wij ons daar sterk van. Sinds Labouchere door Dexia is overgenomen, hebben dit soort praktijken in elk geval niet meer plaatsgevonden.'' Okhuijsen wijst er verder op dat mensen als Jan, Ineke en Ton hun zaak voor een eventuele schikking kunnen voorleggen aan een onafhankelijke commissie. ,,Die stelt dan aan de hand van hun draagkracht een maandbedrag vast dat ze nog drie jaar aan Dexia moeten betalen. Daarna wordt de rest van de schuld kwijtgescholden.''

Tenslotte stelt hij dat rechters en klachtencommissies klachten over misdragingen van tussenpersonen die aandelenleaseplannen van Dexia verkochten tot nu toe vrijwel altijd van de hand hebben gewezen.

Spaar Select liet gisteren weten dat het hersenspoelen van medewerkers nooit bedrijfspolicy is geweest en betreurt het als medewerkers de werkwijze zo hebben ervaren.

De namen Jan, Ineke, Ton en John zijn uit privacy-overwegingen gefingeerd.

zaterdag 29 mei 2004