De Twentse Dexia-belegger staat in dubio

Gedupeerden twijfelen tussen incasseren of doorprocederen.

door Jan Ruesink

ENSCHEDE - De een heeft nog een restschuld van 30.000 euro, de ander zou nog 15 jaar lang 900 euro per maand moeten aflossen. Zo'n honderd Twentse gedupeerden in de beruchte aandelenlease-affaire likten dinsdag hun wonden in zaal de Vrieler in Enschede. Onlangs besloot de rechter de zogeheten Duisenberg-regeling algemeen verbindend te verklaren. Daardoor moeten beleggers voor 1 augustus laten weten of ze akkoord gaan met kwijtschelding van (een deel van) hun schuld of toch de gang naar de rechter willen maken om het onderste uit de kan te halen. De voorgeschiedenis is bekend: eind jaren negentig lieten zo'n 400.000 Nederlanders zich verleiden door aanlokkelijke aanbiedingen van de firma LegioLease om aandelen te leasen. Elke maand 50 gulden inleggen en binnen een paar jaar zou je een bedrag van 25.000 piek kunnen opstrijken, zo presenteerden LegioLease en tussenpersonen fraaie fondsen als Winstverdriedubbelaar en Troef-plan aan vaak naïeve en beginnende beleggers. „Ze waren zo behulpzaam", herinnerde een Enschedese belegger, „je kon ze gerust om tien uur 's avonds nog bellen. Toen had bij mij al een lichtje moeten gaan branden. Maar ja..." Sommige optimisten sloten zelfs meerdere contracten af, in de veronderstelling op hun vijftigste in de vut te kunnen. Het was de tijd van stijgende beurskoersen, waar geen eind aan leek te komen. De werkelijkheid bleek anders: de koersen kelderden en bij de eindafrekening lag er geen bedrag van duizenden guldens (of inmiddels euro's) op tafel, maar een rekening van de firma Dexia, de rechtsopvolger van LegioLease. Toen beseften mensen pas echt dat LegioLease namens de klant een enorme stapel aandelen had gekocht waarvan de waarde inmiddels lager was dan de aankoopsom. Beleggers voelden-zich voorgelogen en bestolen en raakten veelal diep in de financiële ellende. Dexia deed daarop in 2002 een aanbod, dat sommigen accepteerden, maar anderen veel te mager vonden. Uiteindelijk kwam. er in 2005 een nieuw compromis op tafel: de Duisenberg-regeling, geregeld door de oud-banktopman met Dexia, de Consumentenbond en de belangen behartigers VEB, Eegalease en Leaseverlies. Het Platform Aandelen Lease (PAL) bleef tegen het bod. Voorzitter/ medegedupeerde Piet Koremans vond de schikking nog veel te mager en beschuldigde LegioLease er zelfs van nooit aandelen namens individuele klanten te hebben gekocht.
Dinsdag bleek Koremans in Enschede nog altijd even opstandig en strijdlustig. „Want als je onrecht is aangedaan, moet je terugvechten, anders blijf je een loser", riep hij de zaal in. „Als onze voorouders niet voor ons hadden geknokt, zouden we nu ook een andere taal spreken." Maar Koremans was wel zo reëel om zijn gehoor - zo'n honderd doorsnee Twentenaren van gemiddeld zestig jaar - te waarschuwen voor de risico's van procederen: „Wie kampioen wil worden, moet klappen kunnen incasseren."

• Op 1 augustus verstrijkt de termijn waarop lease-beleggers de aangeboden Duisenberg-regeling nog kunnen afwijzen. Daarna geldt die voor iedereen.

Beleggers kunnen nu twee dingen doen: de Duisenberg-regeling accepteren of kiezen voor 'opt-out'. In dat geval moeten ze voor 1 augustus aan de notaris laten weten de schikking niet te accepteren, want anders geldt de Duisenberg-regeling automatisch. Bij opt-out kan men naar de rechter of het erop aan laten komen. Procederen betekent kosten maken en afwachten of de rechter soepeler is dan de inmiddels algemeen verbindend verklaarde regeling. Afwachten kan betekenen dat Dexia het volle pond gaat eisen (stelt Dexia zelf ook op zijn website, red.) al kan de belegger dan via de rechter proberen alsnog een deel van zijn schuld kwijt te raken. Procederen kost geld, tijd en energie en soms kan het volgens het PAL dus verstandiger zijn je verlies maar te nemen „en verder te gaan met je leven". Maar het kan je ook meer geld opleveren, betoogden de aanwezige advocaat mr. Hans Hoeksma uit Enschede en het bureau Leaseproces, dat als gevolmachtigde beleggers begeleidt in de rechtsgang.
Zij putten hoop uit een recent arrest van het Gerechtshof in Amsterdam. Een hoogopgeleide vrouw, die zich bewust was van de risico's van aandelenlease kreeg daar toch gedaan dat tweederde van haar schuld werd kwijtgescholden, omdat Dexia zijn zorgplicht jegens de belegger had verwaarloosd. Wel was ze haar inleg kwijt. Die uitspraak was conform de Duisenberg-regeling, 'en dat betekent dat die regeling een bodem is', zo betoogde juriste Marijn van Popering van Leaseproces. Immers, als Dexia een hoger opgeleide beter had moeten voorlichten, dan geldt dat helemaal voor beginnende en laagopgeleide beleggers, aldus Leaseproces, dat dit argument ook zal inbrengen in procedures.
Volgens de juristen hebben beleggers drie mogelijkheden om er meer uit te slepen dan de Duisenberg-regeling: het argument dat Dexia zijn zorgplicht heeft verzaakt, het feit dat de leaseverstrekker geen vergunning had in het kader van de Wet Consumenten Krediet en de stelling dat aandelenlease in feite huurkoop is. In dat geval had de partner van de belegger ook moeten tekenen en dat is veelal niet gebeurd.
Aan dit laatste argument zitten wel wat haken en ogen. Ten eerste moet de partner volgens Dexia binnen drieënhalf jaar na tekening bezwaar aantekenen om het contract te laten vernietigen. Het blijft volgens Leaseproces echter denkbaar dat dit ook drie jaar na bewustwording van het risico is. Wel begint die termijn voor de meesten zo langzamerhand te verstrijken. Een tweede beperking is dat nog niet alle rechtbanken aandelenlease zien als huurkoop (en dus het eega-argument niet honoreren). Daaronder zitten volgens Koremans ook Almelo en Arnhem. De gerechtshoven in Amsterdam en Den Bosch vinden het wel huurkoop, maar het Hof Arnhem heeft er nog geen uitspraak over gedaan, zodat procederen in Almelo met het eegaargument lastig blijft. Koremans verwacht wel dat alle hoven op den duur met Amsterdam en Den Bosch zullen meegaan. Veel beleggers hebben inmiddels eieren voor hun geld gekozen, maar volgens Koremans lopen er toch zo'n 4500 zaken in Amsterdam. Daar heeft de rechtbank een aparte Dexia-kamer ingericht en dertig man extra aangenomen die de hele week met de affaire druk zijn. Advocaat Hoeksma zei alleen al voor 300 ontevreden klanten in touw te zijn.
Dexia denkt er nog anderhalfjaar mee druk te zijn, maar de dinsdag aanwezige juristen twijfelden of dat zal lukken. En dat kan betekenen dat beleggers die Duisenberg afwijzen, maar niet gaan procederen, misschien wel een schikking krijgen aangeboden of door Dexia zelfs helemaal 'vergeten' zullen worden. Dexia wil zich immers zo snel mogelijk van de Nederlandse markt terugtrekken. Maar de juristen durfden daar hun hand niet voor in het vuur te steken. De aanwezige beleggers moesten zich daarom tevreden stellen met het advies dat het 'soms wel en soms niet' loont om te procederen, 'dat er ergens een omslagpunt ligt, maar wij weten niet waar' en 'dat alles afhangt van het individuele geval'.
Besluiten voor het een of ander blijft dus een gok. Net als toen die eerste handtekening werd gezet...

De Duisenberg-regeling in het kort
• Op 23 juni 2005 is, na bemiddeling door oud-banktopman Wim Duisenberg, een definitieve regeling getroffen in de effectenlease-zaak. Daarbij waren betrokken Dexia en een aantal consumenten- en belangenorganisaties.
• De Duisenberg-regeling houdt in dat bestaande of toekomstige restschulden van effectenlease-overeenkomsten die na 1 januari 1997 zijn beëindigd of nog lopen, geheel of gedeeltelijk worden kwijtgescholden of terugbetaald. De vergoeding kan variëren van 10% tot 100%. Als de partner destijds correct bezwaar heeft gemaakt, kan 100 % van de schuld kwijtgescholden worden, in overige gevallen 67 procent, tweederde dus. De ingelegde gelden worden niet vergoed.
• De regeling is in januari 2007 door de rechter verbindend verklaard voor een grote groep cliënten. Klanten kunnen tot 1 augustus via een zogenoemde opt-out verklaring aangeven dat ze niet aan de regeling gebonden willen zijn. Daarna valt men automatisch onder de regeling en is procederen niet meer mogelijk.
• Klanten die eerder al de Duisenberg-regeling, het Dexia-aanbod of een andere schikking hebben geaccepteerd, kunnen niet voor opt-out kiezen. Die schikkingen zijn al definitief. .
(Bron: Dexialease, Consumentenbond)

Dexia, een korte chronologie
December 2002: Dexia doet beleggers een voorstel om op soepelere voorwaarden van hun schuld of leasecontract af te kunnen. Juli 2003: Een aanzienlijke groep beleggers gaat in-op het aanbod van de bank. Zij moeten wel afzien van verdere juridische stappen. Juni 2004: Een bemiddelingspoging van ombudsman Oosting strandt. Februari 2005: Wim Duisenberg onderneemt een nieuwe bemiddelingspoging.
Juni 2005: Dexia en twee grote stichtingen (Eegalease en Leaseverlies) die beleggers vertegenwoordigen, treffen een schikking die bekend komt te staan als de Duisenberg-regeling.
September 2006: De AFM stelt op verzoek van het gerechtshof vast dat uit de administratie van Dexia is af te leiden dat de aandelen die bij leasecontracten horen ook daadwerkelijk zijn aangeschaft. Het Platform Aandelenlease had eerder beweerd dat de aandelen nooit daadwerkelijk voor klanten waren gekocht.
Januari 2007: Het hof oordeelt dat de Duisenberg-regeling algemeen verbindend is voor klanten van Dexia.
Maart 2007: Hof oordeelt in twee zaken positief voor beleggers. Dexia moet aan klant, wiens partner het contract niet meetekende, hele inleg terugbetalen en restschuld kwijtschelden. In tweede zaak krijgt klant die risico's kende toch kwijtschelding a la Duisenberg. Juli 2007: laatste maand waarin klanten 'opt-out' kunnen kiezen en regeling afwijzen. Daarna verspeelt men recht om te procederen.