Leasebeleggers moeten gewone beleggers worden

Joop Nederstigt

De Financiële Telegraaf 10 juli 2003

Radicale streep door alle leasecontracten nodig
Dexia Bank Nederland zou het beste een streep kunnen halen door alle lopende leasecontracten en vervolgens haar effectenleaseklanten te gaan behandelen als min of meer normale beleggende klanten in plaats van als melkkoeien. Voor de betrokken klanten zouden eventuele nog resterende verliezen aan het eind van het contract tot een redelijk niveau beperkt kunnen blijven, terwijl voor Dexia Bank Nederland de eventuele nog resterende schade overzichtelijk en beheersbaar wordt. Dat moet volgens mij de les zijn die is te trekken uit het feit dat meer dan de helft van de door Dexia met een aanbod aanschreven leaseklanten niet op het aanbod is ingegaan.

Nee-zeggers
Ongetwijfeld bestaat het overgrote deel van de nee-zeggers uit leaseklanten die zich hebben aangesloten bij de Stichting Leaseverlies of de Eegalease, de stichtingen die zich namens leaseklanten opmaken om via de rechter van Dexia een behoorlijke schadevergoeding los te krijgen. De gang via de rechter zal ongetwijfeld een langdurige zaak zijn. Er staan zowel voor Dexia als voor de betrokken beleggers nu eenmaal grote belangen op het spel. Op zichzelf eist dat al extra zorgvuldigheid bij de rechtsgang, waarbij onder meer ook aan de orde zal komen in hoeverre de toenmalige verkopers van leasecontracten zich hebben gehouden aan de regels inzake de zorgvuldigheid die op het moment van verkoop golden. Of zal met een schuin oog ook worden gekeken naar de regels zoals die op dit moment gelden?

Feit is in elk geval dat toenmalige verkopers destijds bijzonder agressief te werk konden gaan. Zo schoof ik tijdens een fietstochtje door Drente aan aan de ronde stamtafel van een klein dorpcafé. Ik raakte aan de praat met een wat oudere heer, die over een jaar of vier wegens pensionering afscheid hoopt te nemen van een nu al veertig jarig dienstverband bij de plaatselijke gemeente. Hij vertelde begin 2001 telefonisch te zijn benaderd door een vertegenwoordiger van Spaar Select met de vraag of hij over spaargeld beschikte. Na een bevestigend antwoord, het ging om een dikke 17.000 gulden spaargeld, vroeg de vertegenwoordiger hoeveel rente dat spaargeld opbracht en of onze ambtenaar niet wat meer zou willen maken. Het antwoord was uiteraard bevestigend en er werd snel een afspraak gemaakt voor een persoonlijk gesprek.

4=10 Effect
Tijdens het gesprek presenteerde de vertegenwoordiger over het leaseproduct 4=10 Effect, een van de vele leaseproducten, die nu onder de verantwoordelijkheid van Dexia vallen. In de brochure wordt de gewone spaarder vergeleken met een schaatsers op Friese doorlopers en de deelnemer aan 4=10 Effect met een schaatsers, die dankzij modern materiaal, zoals de klapschaats, veel harder gaat. Het contract dat aan onze ambtenaar werd voorgeschoteld kwam erop neer dat voor een kleine € 16.000 een effectenportefeuille bestaande uit aandelen Ahold, ING, Koninklijke Olie en Unilever zou worden aangekocht. Het aankoopbedrag zelf zou worden afgelost uit de opbrengst van verkoop, tien jaar na het begin van de looptijd van het contract. Wel moest gedurende de looptijd de rente over het aankoopbedrag worden vergoed. Een nogal pittige rente van effectief 14,7%. Het totale bedrag aan te betalen rente over de hele looptijd van 10 jaar zou uitkomen op een dikke € 21.600, te voldoen in 120 maandelijkse termijnen van € 180.

Korting
Dat lijkt veel, zo vertelde de Spaar Select-man, maar het product biedt tevens een unieke kortingsregeling. Daarbij zou de hoogte van de korting op de 14,7% rente afhankelijk zijn van de gemiddelde jaarlijkse koersstijging van het aandelenpakket gedurende de eerste vier jaar van de looptijd van het contract. Bij een gemiddelde koersstijging van 1 tot 2% per jaar zou onze ambtenaar al 14,49% korting op de te betalen € 180 tegemoet kunnen zien. De korting zou oplopen al naar gelang de gemiddelde jaarlijkse koersstijging hoger zou uitkomen. Bij een gemiddelde koersstijging van 6,9% en hoger zou de korting voor de rest van de looptijd zelfs 100% bedragen. Of met andere woorden: eerst vier jaar € 180 per maand betalen en vervolgens bij voldoende koerstijging helemaal niks meer.

Op die manier zou het product naadloos aansluiten op de persoonlijke situatie van onze ambtenaar, die na vier jaar de pensioendatum met waarschijnlijk minder inkomen erg dichtbij zou zien komen. De aflossing van het aankoopbedrag van € 16.000 zou aan het eind van de looptijd geen enkel probleem zijn dankzij de inmiddels forse opgelopen waarde van het aandelenpakket.

Functie spaargeld
Maar welke functie gaat dan de 17.000 gulden spaargeld spelen, wilde onze ambtenaar nog weten. Daar moest op dat moment nog een oplossing voor worden gevonden, zo bleek. Eind september 2001 werd voor onze ambtenaar een effectenportefeuille gekocht bestaande uit 140 aandelen Ahold à € 30,25, 140 aandelen ING à € 28,00, 70 aandelen Koninklijke Olie à € 50,88 en 70 aandelen Unilever à € 57,12. Alles bij elkaar voor een bedrag van € 15.715. Zoals gezegd zou de over de looptijd te betalen rente uitkomen op zo'n € 21.600 of € 180 per maand. Onze ambtenaar stortte zijn 17.000 gulden spaargeld en dat leverde als voordeel op, dat betaling van rentetermijnen in elk geval gedurende de eerste vier jaar van het contract achterwege kon blijven. Een korting van zo'n 10%!

Wonder nodig
Het geleasde aandelenpakket van onze ambtenaar is op basis van het huidige koersniveau rond de € 9400 waard. Alles is natuurlijk mogelijk maar er moet wel een soort wonderbaarlijke koersstijging plaatsvinden wil onze ambtenaar eind september 2005 in aanmerking komen voor de voorgespiegelde korting van 100% op het vanaf dat moment maandelijks te betalen bedrag van € 180. Wie weet heeft onze ambtenaar geluk en ziet de situatie eind september 2011, het moment waarop het contract afloopt, er veel gunstiger uit. Hij heeft dan echter wel 72 termijnen van € 180, dus in totaal € 12.960 betaald plus het ingelegde spaargeld van 17.000 gulden of € 7710. Bij elkaar € 20.670 in plaats van de € 21.600 rente die zonder inzet van het spaargeld bij de start had moeten worden betaald. Ook moet aan het eind van de looptijd het aankoopbedrag van € 15.715 worden terug betaald. Het pakket moet € 36.385 opbrengen om er zonder schade uit te springen. Gelukkig leveren de aandelen in de portefeuille op het ogenblik nog zo'n € 400 dividend per jaar op. Wanneer dat zo blijft, moet de opbrengst uitkomen op € 32.385 om er zonder schade, maar overigens ook zonder enig rendement, uit te springen.

Mooie constructie?
Waarom precies een korting op de maandelijks te betalen termijnen wordt gegeven is uit de brochure van Spaar Select niet op te maken. Waarschijnlijk is er een 4-jarige call optie constructie in het spel die winst oplevert bij stijgende koersen. De winst wordt vervolgens doorgeschoven naar de leasebelegger.

Heel mooi allemaal. Althans op papier. Ik denk dat vele duizenden leasebeleggers op ongeveer dezelfde manier in een leaseproduct zijn gelokt als de ambtenaar uit het voorbeeld. Net als onze ambtenaar zal het dan vaak om mensen gaan, die uit zichzelf nooit in aandelen zouden hebben belegd. Over onzorgvuldig handelen gesproken. Wat mij betreft valt nog het meest in het oog, dat ook bij acceptatie van het Dexia-aanbod een leasebelegger, zoals onze ambtenaar, eerst nog vele jaren een torenhoge rente moet betalen alvorens het aanbod werkelijk aan de orde komt. In dat verband kan ik me best voorstellen dat veel leasebeleggers niet op het aanbod zijn ingegaan.

Effectendepôt
Sleutelen aan de torenhoge rente kan volgens mij een aanzet zijn om uit de impasse te komen. Dexia zou een streep moeten halen door de leasecontracten waarbij dan leasebeleggers de mogelijkheid wordt geboden hun aandelen uit het contract naar een normaal effectendepôt bij Dexia over te brengen. Bij een aankoopbedrag van € 15.715 zou tegenover de aandelen in het depôt een 'rood' stand van € 15.715 moeten worden toegestaan, waarover een meer normale rente van bijvoorbeeld 7% verschuldigd is. In het voorbeeld van onze ambtenaar is het pakket van € 15.715 inmiddels nog maar zo'n € 9400 waard. Een dergelijke waarde levert in de effectenwereld een 'gedekte' roodstand op van € 6580. Dat is € 9135 minder dan de feitelijke roodstand van € 15.715. Voor dat bedrag moet dan een afbetalingsregeling worden getroffen. Bij een normale rente van rond de 7% zou het rentedeel over de € 9135 in het eerste jaar uitkomen op een kleine € 640. Dat is een dikke € 53 per maand. Bij de betaling van € 180 per maand, zoals uit het voorbeeld van onze ambtenaar gaat dan maandelijks € 127 van de schuld af. Wanneer ook de dividendbetalingen voor verlaging van schuld worden aangewend, komt daar nog eens zo'n € 35 gemiddeld per maand bij. Bij elkaar € 162 per maand. Het tekort op de effectenrekening op basis van het huidige koersniveau is na hooguit 56 maanden weggewerkt. Daarbij is nog geen rekening gehouden met de verminderende rente wegens aflossing. Na zo'n 90 maanden, is de hele schuld van € 15.715 verdwenen, terwijl de effectenportefeuille nog steeds in stand is gebleven.

Elke belegger in aandelen weet dat wie zich brandt op de blaren moet zitten. Dat geldt uiteraard ook voor leasebeleggers. Maar of leasebeleggers, mede door te toedoen van gladde verkopers, meer moeten branden en op grotere blaren moeten zitten dan normale beleggers, moet volgens mij toch wel worden betwijfeld.